دانشگاه پاریس
چکیده: (9941 مشاهده)
چکیده
هدف از نگارش این مقاله، ارائه تصویر جامع و روشنی از چارچوب حقوق بشر بینالمللی در ارتباط با حق بهرهمندی از دادرسی منصفانه است. همچنین، این مقاله بر حق دفاع و حقوق دفاعی [متهم] در مجموعه قوانین راجع به حقوق بشر بینالمللی توجه و تمرکز دارد.
منابع قانونی مورد رجوع در این مقاله، اسناد مهم قانونی و بینالمللی مربوط به حق بهرهمندی از دادرسی منصفانهاند. بهمنظور درک مثالها و تبیین دقیقتر بحث نیز، به رویه قضایی شکل گرفته از سوی برخی هیأتهای بینالمللی عهدهدار بررسی شکایات مطروحه از سوی اشخاص، یعنی عمدتاً کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد ـ در مقام اِعمال میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی از سال 1966 ـ و دادگاه اروپایی حقوق بشر که مرتبطترین نظام حقوق بشر بینالمللی برای بیش از چهل کشور اروپایی است، مراجعه شده است.
برخی از موازین بینالمللی که در این مقاله به آنها رجوع شده است، عملاً و بهطور قانونی، برای کشورهای طرف این موازین، لازمالاجرا میباشند؛ از جمله، میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی اینگونه است. دیگر استانداردها و موازین، به مقوله حقوق تلطیفی ارتباط مییابند؛ برای نمونه، اصول اساسی راجع به نقش وکلا، مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد که از نظر قانونی چندان الزامآور نمیباشند، اما در شکلگیری چارچوب قانونی گستردهتر دخیلند1. .
این چارچوبی است که در این مقاله، با هدف درک ارتباط تضمیناتی که در این مجال و در خصوص رسیدگیهای کیفری وضع گردیدهاند، ارائه میشود. ضروری است به این حقیقت اشاره شود که حق بهرهمندی از دادرسی منصفانه، هم واجد مفاهیم ضمنی و کلی است و هم دارای مفاهیم بسیار واقعی و جزئی؛ نسبت به مجموع مفاهیم، حق بهرهمندی از دادرسی منصفانه بر سایر حقوق بشر تفوّق دارد و اینگونه میتواند مورد حمایت واقع شود که همه حقوق بشر، شامل حقوق دادرسی بهعنوان بخش ذاتی حمایت مؤثر خویشاند. این مفاهیم بسیار واقعی و جزئی در بین دیگر مفاهیم، ترتیبات فنیتر دادرسی در مقابل دادگاههای داخلی لحاظ مینمایند.
این مقاله، با برخی ملاحظات مقدماتی راجع به حق بهرهمندی از دادرسی منصفانه (مبحث نخست) آغاز میشود؛ آنگاه حق دفاع (مبحث دوم) و حقوق دفاعی [متهم] را در نظر میگیرد (مبحث سوم).
بر این مطلب تأکید خواهد شد که این مقاله فقط به دادرسیها یا رسیدگیهای کیفری میپردازد. در واقع، مقررات مربوط به میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی، بر اتهامات و دادرسیهای کیفری متمرکز است؛ در گستره اروپایی، ماده 6 کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، نخست با دادرسیهای مربوط به تعیین «حقوق مدنی و تعهدات» ارتباط مییابد. به هر حال، بیشتر این قواعد و مقررات، از جمله ماده 14 میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی، ناظر بر اتهامات و دعاوی کیفری است.
دریافت: 1383/7/2 | پذیرش: 1384/1/20 | انتشار: 1384/3/31