مسئولیت مدنی ناشی از ترس (مطالعه تطبیقی در فقه امامیه، حقوق ایران ونظام حقوق عرفی)
نویسندگان
1
استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران
چکیده
اگرچه ورود زیان عمدتاً با افعال مادی (فیزیکی) محقق می‌شود، لکن تحقق ضمان، فارغ از نوع فعل زیانبار از حیث مادی یا غیرمادی بودن است. فعل زیانبار در شکل غیرمادی نیز می‌تواند موجب تحقق زیان و ضمان گردد. «ترس» به‌عنوان یکی از افعال غیرمادی که در فقه و حقوق منشأ اثر است، در قلمرو مسئولیت مدنی نیز چنانچه منتج به زیان گردد، با احراز رابطه سببیت بین زیان و فعل ترس‌آفرین، موجب ضمان خواهد بود. مسئولیت مدنی ناشی از ترس، شامل «زیان ناشی از ترسیدن» و «زیان ناشی از ترساندن» است. در هر دو حالت، ترس می‌تواند هم به‌عنوان «ضرر» و هم به‌عنوان «سب ورود ضرر» از موجبات ضمان به شمار آید.
کلیدواژه‌ها
جمعى از پژوهشگران زیر نظرشاهرودى، محمود هاشمى، موسوعه الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت (ع)، ج 7، چ 1، قم، مؤسسه دائره المعارف فقه اسلامى، 1423 ه.ق.
[2] خمینى، روح ا...موسوى، تحریر الوسیلة، چ 1، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، بی‌‌تا.
[3] حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، تحریر الأحکام الشرعیه على مذهب الإمامیة، چ 1، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1420 ه.ق.
[4] حکیم، محمد سعید طباطبایى، منهاج الصالحین، ج 3، چ 1، دار الصفوة، بیروت، اول، 1415 ه.ق.
[5] الشیخ الحرالعاملی، وسائل الشیعه، ج 19،الباب 15 من أبواب موجبات الضمان، الحدیث 2، داراحیاء التراث العربی،1409.
[6] Hanford P, Mullany N., Mitchell P., Tort Liability for Psychiatric Damage, 2th ed, Australia, Law book Co, 2006.
[7] Garner B., Black's Law Dictionary, 2th ed, U.K, West Group (Law), 2000.
[8] Marcus P., Kahann D., «Assault and battery», Encyclopedia of Crime and Justice, available at:www.enccolopedia.com.
[9] Catherine E., Frances Q., Criminal Law, 6th Edition U.K, Longman, 2006.
[10]Bruce A., feldthusen B., Canadian Tort Law, 9thed, Canada, exisNexis, 2011.
[11] نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ 7، بیروت، دارإحیاء التراث العربی،1404 ه.ق.
[12] مراغى، میر عبد الفتاح بن على حسینى، العناوین الفقهیة، ج 1، چ 1، قم، دفتر انتشارات اسلامی،.1417
[13]Criminal Law Consolidation Act, 2014.
[14] Canadian Criminal Code, 2014.
[15] عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، چ 1، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیة،1413 ه.ق.
[16] عاملى، جواد بن محمد حسینى، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلاّمة، چ 1، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1413 ه.ق.
[17] MacNeice, Harold F., «Psychic Injury and Tort Liability in New York», St.John's Law Review: Vol. 24: Iss., 1949.
[18] William H., «Recovery For Physical Injury Resulting From Fright Without Impact», Maryland. Law Review, 48, 1962.
[19] Mitchell P., «Tort Liability for Miscarriage Caused by Fright», the University of Chicago Law Review, Vol.15, No.1, 1947.
[20] Charley js. Schrader jr., Torts liability for Consequential Injuries », Louisiana Law Review, 21, 1961.
[21] Cooke j., Law of Tort, 5th ed, U.K, Longman, an imprint of Pearson Education, 2001.
[22] John E., «Damages for Physical Injuries Resulting from Fright or Shock», Virginia Law Review, Vol.19, No. 3, 1933.
[23] طرابلسى، ابن براج، قاضى، عبد العزیز، المهذب، ج 2، چ 1، قم، دفترانتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین، 1406 ه.ق.
[24] حلّى، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 4، چ 2، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408 ه. ق.
[25] طوسی، محمد ابن حسن، المبسوط فی الفقه الامامیه، محمد تقی کشفی، ج 7، چ 1، المکتبه المرتضویه،.1387
[26] حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج 3، چ 1، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413 ه.ق.
[27] خویی، ابوالقاسم، مبانی تکمله المنهاج، ج 2، چ 2، قم، دارهادی،1413 ه.ق.
[28] حلّى، فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج 4، چ 1، قم، مؤسسه اسماعیلیان،1387 ه.ق.
[29] گیلانى، فومنى، محمد تقى بهجت، جامع المسائلج 5، چ 2، دفتر معظم له، قم،1426 ه. ق.
[30] اصفهانى، فاضل هندى، محمد بن حسن، کشف اللثام والإبهام عن قواعد الأحکام، ج 11، چ 1، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1416 ه. ق.
[31] اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ص 237، ج 14، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین،1403 ه.ق.
[32] سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذّب الأحکام، ج 30، چ 4، قم، مؤسسه المنار، 1413 ه.ق.
[33] حلّى، محقق، نجم الدین، جعفربن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 4، چ 2، مؤسسه اسماعیلیان،1408 ه. ق.
[34] فرحی، علی، تحقیق در قواعد فقهی اسلامی، چ 1، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)،.1390
[35] محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه 1، بخش مدنی، چاپ 7، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی،1378.
[36] جزائرى، محمد جعفر مروج، هدى الطالب فی شرح المکاسب، ج 4، چ،1، قم، مؤسسه دارالکتاب،1416 ه. ق.
