نظریه پیش‌بینی نقض قرارداد و منطق حل معضل ناشی از آن در فقه امامیه

نویسنده
دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکده حقوق دانشگاه قم، قم، ایران
چکیده
در قرارداد‌هایی که دارای زمان اجرای معین هستند و قبل از فرا رسیدن زمان انجام تعهد، متعهدٌله براساس رفتار، گفتار یا وضعیت متعهد پیش‌بینی می‌‌کند که وی نمی‌‌تواند یا نمی‌‌خواهد در زمان فرا رسیدن انجام موضوع تعهد به آن عمل کند، آیا متعهدٌله حق دارد که تعهدات متقابل بالفعل خویش را معلق یا قرارداد را فسخ کند؟ در پاسخ این پرسش نظریه پیش‌بینی نقض قرارداد در نظام‌‌های حقوقی خارجی مطرح شده و مبانی متعددی برای توجیه پذیرش آن ارائه گردیده و منتقدان نیز به تناسب هریک، اشکالاتی را پیش کشیده‌اند. از طرح کلاسیک این موضوع در نظام حقوقی ایران دو سه دهه بیش نمی‌‌گذرد. مخالفان، عدم صدق عنوان نقض قرارداد را دلیل عدم امکان قبول آن و موافقان با پیش فرض ضرورت قبول آن، به برخی امکانات موجود در حقوق بومی متوسل شده‌اند. به زعم نگارنده این استدلال‌‌ها سلباً و ایجاباً ناتمام می‌کند. از این رو، در این نوشتار راه‌حل نوی که برگرفته از منطق حقوق اسلام است، یعنی قاعده «مقدمات مفوّته» برای حل منطقی و علمی این معضل به کار گرفته شده است.
کلیدواژه‌ها

  1. 9. منابع


    فارسی



    1.  اخلاقی، بهروز، ترجمه اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی، تهران، شهر دانش،1379.

    2.  اشراقی آرانی، مجتبی، «تحلیل حقوقی- اقتصادی پیش‌بینی نقض قرارداد»، فصلنامه پژوهشهای بازرگانی، ش69، زمستان 1392.

    3.  اشمیت‌اف، کلایوام، حقوق تجارت بین‌الملل، ترجمه بهروز اخلاقی، تهران، سمت، 1387.

    4.  امینی، منصور و دیگران، «بررسی حق فسخ ناشی از پیش‌بینی نقض قرارداد در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا در حقوق ایران»، مجله مطالعات حقوقی، دوره 3، ش1، بهار و تابستان 1390.

    5.  بهجت، محمد تقی، مباحث الاصول، ج2، قم، شفق، 1388.

    6.  پلانتار، ژان پی یر، «حقوق جدید متحد الشکل بیع بین‌المللی»، مجله حقوقی دفتر خدمات بین‌الملل، ش 14 و 15، 1370.

    7.  خمینی، سید مصطفی، تحریرات الاصول، ج3، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1418.

    8.  داراب‌پور، مهراب، قاعده مقابله با خسارت، تهران، گنج‌دانش، 1370.

    9.  داراب‌پور، مهراب، تفسیری بر حقوق بیع بین‌المللی، ج3، تهران، گنج‌دانش، 1374.

    10.  رحیمی، حبیب الله، «پیس بینی نقض قرارداد»، پژوهش‌‌های حقوق عمومی، ش 15-16، 1384.

    11.  رفیعی، محمد تقی و منصوره حسینی، «بررسی تطبیقی ضمانت‌‌های اجرایی نقض قابل پیش‌بینی قراداد در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا، اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی و حقوق ایران»، نشریه مطالعات حقوق تطبیقی، دوره3، ش 2، پاییز و زمستان 1391.

    12.  روحانی، محمد، منتقی الاصول، ج5، قم، دفتر آیت الله سید محمد حسینی روحانی، 1418.

    13.  صدر، سید محمد باقر، دروس فی الاصول، ح3، بیروت، بی تا.

    14.  صفایی، سید حسین و دیگران، حقوق بیع بین‌المللی کالا با مطالعه تطبیقی، تهران، دانشگاه تهران، 1384.

    15.  صفایی، سید حسین، درآمدی بر حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، چ3، تهران، دادگستر، 1380.

    16.  غفاری فارسانی، بهنام، «اثر نقض قابل پیش‌بینی بر روابط قراردادی»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره39، ش3، تابستان 1388.

    17.  الفت، نعمت الله، «ارزیابی نظریه پیش‌بینی نقض قرارداد از منظر فقه امامیه و حقوق ایران»، مجله حقوق اسلامی، ش43، تابستان 1391.

    18.  کاظمی، عباس، «تاریخچه شکل گیری قاعده نقض قابل پیش‌بینی در رویه قضایی کامن‌لا و ورود آن به مقررات داخلی»، دیدگاه‌های حقوق قضائی، ش46 و47، 1388.

    19.  کاظمی، محمود و مرضیه ربیعی، «نقض احتمالی قراداد در حقوق ایران با نگاهی به کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا و نظام‌‌های حقوقی خارجی»، مجله دانش حقوق مدنی، دانشگاه پیام نور، ش1، تابستان1391.

    20.  کاتوزیان،‌ ناصر، اعمال حقوقی، چ3، تهران، سهامی انتشار و بهمن برنا، 1374.

    21.  کاتوزیان،‌ ناصر، عقود معین، ج1، چ6، تهران، سهامی انتشار و بهمن برنا، 1374.

    22.  کاتوزیان،‌ ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج4، چ 2، تهران، سهامی انتشار و بهمن برنا، 1376.

    23.  کاتوزیان،‌ ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج5، چ2، تهران، سهامی انتشار و بهمن برنا، 1376.

    24.  مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج1، بیروت، الاعلمی، بی تا.

    25.  نجفی، ‌محمد‌حسن، جواهر الکلام، ج25، چ7، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1415.

    26.  همت‌کار دستجردی، حسین، «نظریه مقابله با نقض احتمالی قرارداد»، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه اصفهان، دوره17، ش2، 1384.

    27.  همت‌کار دستجردی، حسین، پیش‌بینی نقض قراردادها و آثار آن، پایان‌نامه دکتری دانشگاه آزاد (واحد علوم و تحقیقات)، 1382.


    انگلیسی



    1.  Audit, Bernard, La vent internationale de marchandises, Paris, L.G.D.J, 1990.

    2.  Black, Henry, Law Dictionary, Sixth Edition, New York, West Publishing Co, 1991.

    3.  Campbell, Collin P, “The Doctrine of Anticipatory Breach”, General Law Journal, vol. 60, 1905.

    4.  Code Civil François, 101e edition, Paris, DAlloz, 2oo2.

    5.  Corbin. Arthur Linton, Corbin on contract, west publish company, one volume edition, United States, 1952.


     33. Fritz, Ender lien & maskow, Dictrech, International sale law,2009, Available at:http://www. cisgw3.law.pace. edu/ cisg/ biblio/ enderlein.html (2009/10/22).


    34. Honnold, John, Uniform Law for International Sale under the 1980 United Nation Convention, the Hogue, Kluwer Publishing, 1991.


    35. Howery, William H, “Anticipatory Breach of Long Term Leases”, University of Kansas City Law Review, 1942.


    36. Kerr, A J, “Anticipatory Breach of Contract: Some Problems Discussed”, The South African Law Journal, vol. 16, 1972.


    37. Liu, Chengwei, “Suspension or Avoidance due to Anticipatory Breach: perspectives from Articles 71/72 CISG, the UNIDROIT principles, PECL and case law”, Case annotated update, May 2005, Available at: htt://www.cisgw3.law.pace.eduit (2010/02/03).


    38. Moses, Paul. A, “Anticipatory Breach of Contract”, the Virginia LawSchool Register, Vol.6, No.10, Feb 1901.


    39. Nolen, William M, “The Doctrine of Anticipatory Breach of Contract”, Louisiana Law Review, vol. 20, 1960.


    40. Robertson, David W, ”The Doctrine of Anticipatory Breach of Contract”, Louisiana Law review, Vol. 20, No. 1, Dec 1959.


    41. Schlechtriem, Peter, Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods, Translated by G. Thomas, London, Oxford University Press, 1998.


    42. The Columbia Law Review, “The Doctrine of Anticipatory Breach in New York”, Vol. 16, No. 1, Jan 1916.