آیین دادرسی و حقوق انتقالی؛ پژوهشی در حقوق ایران و فرانسه گفتاری در نقد رأی وحدت رویه شماره 743 مورخ 5/8/1394 هیأت عمومی دیوان عالی کشور
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکترای حقوق، دانشگاه پاریس 2(پانتئون-اَسَس)، پاریس، فرانسه
2
دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
در اغلب نوشته های حقوقی، اجرای فوری قوانین آیین دادرسی به عنوان استثنایی بر قاعده عطف به ماسبق نشدن قوانین در گذشته مورد مطالعه قرار گرفته است. رویه قضایی نیز در برخی از آرای خود از جمله رأی وحدت رویه شماره 743 دیوان عالی کشور همین رویه را اتخاذ نموده است. این در حالی است که اثر فوری قوانین دادرسی مطابق قاعده بوده و استثنایی بر قاعده مذکور در ماده 4 قانون مدنی (ممنوعیت تأثیر قانون در گذشته) محسوب نمیشود. ضرورت تمیز قاعده عطف به ماسبق شدن از قاعده اثر فوری قانون، یکی از مبانی اصلی مطالعه حقوق تعارض قوانین در زمان است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. بر پایه تفکیک مزبور، قواعد حل تعارضِ زمانیِ قوانینِ دادرسی به منظور ارائه «نظریه عمومی» مطالعه شده و بر اساس معیارهای این نظریه، رأی وحدت رویه شماره 743 مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
1. اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، ج 1، چ 45، تهران، نشر میزان، 1394.
2. خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، چ 30، تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1395.
3. رحمدل، منصور، حقوق کیفری مواد مخدر، چ 1، تهران، انتشارات دادگستر، 1391.
4. زراعت، عباس، حقوق جزای عمومی، ج 1، چ 5، تهران، انتشارات جنگل، 1394.
5. شایگان، اسماعیل، « دیوان عالی کشور؛ منطق حقوقی و عدالت (گفتاری در رأی وحدت رویه شماره 745) »، مجله کانون وکلای دادگستری مرکز، شماره پیاپی 236، بهار 1396.
6. شایگان، اسماعیل، « اصلاحات در دیوان عالی کشور فرانسه»، مجله کانون وکلای دادگستری مرکز، سال شصت و نهم، شماره 238، پاییز 1396.
7. شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی( دوره پیشرفته)، ج 1، چ 29، تهران، انتشارات دراک، 1394.
8. شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی( دوره پیشرفته)، ج 3، چ 23، تهران، انتشارات دراک، 1392.
9. شهری، غلامرضا و ...، مجموعه تنقیح شده قوانین و مقررات حقوقی، ج 1، چ 1، تهران، انتشارات روزنامه رسمی، 1384.
10. علی آبادی، عبدالحسین، موازین قضایی هیأت عمومی دیوان عالی کشور، با مقدمه ناصر کاتوزیان، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1384.
11. کاتوزیان، ناصر، حقوق انتقالی تعارض قوانین در زمان، چ 3، تهران، نشر دادگستر، 1375.
12. کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات، ج 1، چ 1، تهران، نشر میزان، 1382.
13. متین دفتری، احمد، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، چ 5، تهران، انتشارات مجد، 1394.
14. مصدق، محمد، شرح قانون مجازات اسلامی، ج 1، چ 9، تهران، انتشارات جنگل، 1395.
15. نوبخت، یوسف، نگاهی به آیین دادرسی مدنی، چ 1، تهران، نشر رادنواندیش، 1393.
16. نهرینی، فریدون، آیین دادرسی مدنی، جلد اول، چ 1، نشر گنج دانش، 1393.
17. Batiffol, Henri, Conflits de lois dans l'espace et conflits de lois dans le temps, Mélange G. Ripert, t. 1, LGDJ, 1950.
18. Boré, Jacques, Boré, Louis, La cassation en matière civile, 5e édition, Dalloz, 2015.
19. Bouloc, Bernard, Procédure pénale, 25e édition, Dalloz, 2016.
20. Cadiet, Loïc, Jeuland, Emmanuel, Droit judiciaire privé, 9e édition, LexisNexis, 2016.
21. Carbonnier, Jean, Droit civil, Tome 1, Introduction, Les personnes, La famille, Presses Universitaires de France, Collection Quadrige Manuels, 2004.
22. Desportes, Frédéric, Le Gunehec, Francis, Droit pénal général, 16e édition, Economica, 2009.
23. Duguit, Léon, « La non-rétroactivité des lois et l'interprétation des lois », Revue du droit public, 1910.
24. Guinchard, Serge, Ferrand, Frédérique, Chainais, Cécile, Procédure civile, 33e édition, 2016.
25. Hébraud, Pierre, Observations sur la notion du temps dans le droit civil, Études P. Kayser, t. 2, PUAM, 1979.
26. Héron, Jacques, « L'application dans le temps des règles de conflit », Revue critique de droit international privé, 1987.
27. Héron, Jacques, Principes du droit transitoire, Dalloz, 1996.
28. Roubier, Paul, « Distinction de l'effet rétroactif et de l'effet immédiat de la loi », RTD civ., 1928.
29. Roubier, Paul, De l'effet des lois nouvelles sur les procès en cours, Mélanges Maury, t. 2., 1960.
30. Roubier, Paul, Droit transitoire, conflits des lois dans le temps, Reproduction de la seconde édition, Dalloz, 1960.
31. Roujou De Boubée, « La loi nouvelle et le litige », RTD civ., 1968.
2. خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، چ 30، تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1395.
3. رحمدل، منصور، حقوق کیفری مواد مخدر، چ 1، تهران، انتشارات دادگستر، 1391.
4. زراعت، عباس، حقوق جزای عمومی، ج 1، چ 5، تهران، انتشارات جنگل، 1394.
5. شایگان، اسماعیل، « دیوان عالی کشور؛ منطق حقوقی و عدالت (گفتاری در رأی وحدت رویه شماره 745) »، مجله کانون وکلای دادگستری مرکز، شماره پیاپی 236، بهار 1396.
6. شایگان، اسماعیل، « اصلاحات در دیوان عالی کشور فرانسه»، مجله کانون وکلای دادگستری مرکز، سال شصت و نهم، شماره 238، پاییز 1396.
7. شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی( دوره پیشرفته)، ج 1، چ 29، تهران، انتشارات دراک، 1394.
8. شمس، عبدالله، آیین دادرسی مدنی( دوره پیشرفته)، ج 3، چ 23، تهران، انتشارات دراک، 1392.
9. شهری، غلامرضا و ...، مجموعه تنقیح شده قوانین و مقررات حقوقی، ج 1، چ 1، تهران، انتشارات روزنامه رسمی، 1384.
10. علی آبادی، عبدالحسین، موازین قضایی هیأت عمومی دیوان عالی کشور، با مقدمه ناصر کاتوزیان، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1384.
11. کاتوزیان، ناصر، حقوق انتقالی تعارض قوانین در زمان، چ 3، تهران، نشر دادگستر، 1375.
12. کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات، ج 1، چ 1، تهران، نشر میزان، 1382.
13. متین دفتری، احمد، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، چ 5، تهران، انتشارات مجد، 1394.
14. مصدق، محمد، شرح قانون مجازات اسلامی، ج 1، چ 9، تهران، انتشارات جنگل، 1395.
15. نوبخت، یوسف، نگاهی به آیین دادرسی مدنی، چ 1، تهران، نشر رادنواندیش، 1393.
16. نهرینی، فریدون، آیین دادرسی مدنی، جلد اول، چ 1، نشر گنج دانش، 1393.
17. Batiffol, Henri, Conflits de lois dans l'espace et conflits de lois dans le temps, Mélange G. Ripert, t. 1, LGDJ, 1950.
18. Boré, Jacques, Boré, Louis, La cassation en matière civile, 5e édition, Dalloz, 2015.
19. Bouloc, Bernard, Procédure pénale, 25e édition, Dalloz, 2016.
20. Cadiet, Loïc, Jeuland, Emmanuel, Droit judiciaire privé, 9e édition, LexisNexis, 2016.
21. Carbonnier, Jean, Droit civil, Tome 1, Introduction, Les personnes, La famille, Presses Universitaires de France, Collection Quadrige Manuels, 2004.
22. Desportes, Frédéric, Le Gunehec, Francis, Droit pénal général, 16e édition, Economica, 2009.
23. Duguit, Léon, « La non-rétroactivité des lois et l'interprétation des lois », Revue du droit public, 1910.
24. Guinchard, Serge, Ferrand, Frédérique, Chainais, Cécile, Procédure civile, 33e édition, 2016.
25. Hébraud, Pierre, Observations sur la notion du temps dans le droit civil, Études P. Kayser, t. 2, PUAM, 1979.
26. Héron, Jacques, « L'application dans le temps des règles de conflit », Revue critique de droit international privé, 1987.
27. Héron, Jacques, Principes du droit transitoire, Dalloz, 1996.
28. Roubier, Paul, « Distinction de l'effet rétroactif et de l'effet immédiat de la loi », RTD civ., 1928.
29. Roubier, Paul, De l'effet des lois nouvelles sur les procès en cours, Mélanges Maury, t. 2., 1960.
30. Roubier, Paul, Droit transitoire, conflits des lois dans le temps, Reproduction de la seconde édition, Dalloz, 1960.
31. Roujou De Boubée, « La loi nouvelle et le litige », RTD civ., 1968.
