شرایط ایجاد و امکان اجرای حق حبس در تعهدات منفی قراردادی (مطالعه تطبیقی در حقوق مدنی افغانستان و ایران)
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسنده
استادیار حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه غرجستان، کابل، افغانستان
چکیده
حق حبس یکی از ضمانتاجراهای مقرره برای متعهدله، در مواجهه با تأخیر در اجرای قرارداد است. لیکن امکان اجرای این حق، در تعهدات منفی قراردادی تا کنون مورد بحث قرار نگرفته است. با توجه به اینکه حق حبس به معنی تعلیق اجرای تعهد و تعهد منفی نیز به معنای عدم اجرای یک عمل معین است، این پرسش مطرح میشود که در صورت تحقق شرایط اجرای این حق، آیا امکان اعمال آن، در تعهدات منفی قراردادی وجود دارد؟ همچنین با توجه به تفاوتهای موجود میان دو نظام حقوقی افغانستان و ایران، شرایط ایجاد حق حبس نیز در دو نظام حقوقی مورد بحث مطالعه شده است. این پژوهش با روش مراجعه به منابع کتابخانهای و با شیوه بررسی تحلیلی_توصیفی دادهها، این امر را مورد کاوش قرار داده که یافتههای این جستار حاکی از این است که موارد اعمال حق حبس و همین طور اسقاط این حق، در حقوق افغانستان گستردهتر از حقوق ایران است. همچنین با مطالعه اصول کلی حقوقی، قواعد فقهی و همچنین موارد استفاده از این حق در تعهدات منفی قراردادی، این قاعده کلی به دست آمد که در هر دو نظام حقوقی مزبور، اگر اعمال حق حبس منجر به تلف موضوع تعهد منفی نشود، این حق قابل اعمال خواهد بود و در غیر این صورت، استناد به حق حبس، ممکن نخواهد بود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
5ـ1. منابع فارسی
[1] امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج 1، تهران، اسلامیه، 1377.
[2] جعفری لنگرودی، محمد جعفر، حقوق خانواده، چ 4، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1386.
[3] جعفری لنگرودی، محمد جعفر، دائرۀالمعارف علوم اسلامی و قضایی، ج 2، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1359.
[4] حایری، محمد حسن و امینی، اعظم، «بررسی قلمرو اجرایی، احکام وآثار حق حبس در عقود معوض»، دانش حقوق مدنی، شماره 2، 1394.
[5] حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، ج 7 (جزء الثانی)، بیروت، دار احیا التراث العربی، 1413.
[6] رنجبر امام قیسی، جوان‌شیر، سلب حق از خویشتن (پایاننامه منتشر نشده)، دانشگاه قم، 1376.
[7] شهیدی، مهدی، آثار قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، 1382.
[8] شهیدی، مهدی، حقوق مدنی 3 (تعهدات)، تهران: مجد، 1388.
[9] شهیدی، مهدی، شروط ضمن عقد، تهران، مجد، 1386.
[10] شهیدی، مهدی، مجموعه مقالات حقوقی، تهران، حقوقدان، 1375.
[11] کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 3، تهران، انتشار با همکاری بهمن برنا، 1380.
[12] کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی: معاملات معوض عقود تملیکی، چ 7، تهران، انتشار، 1378.
[13] کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 4، تهران، انتشار با همکاری بهمن برنا، 1376.
[14] کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 4، تهران، انتشار با همکاری بهمن برنا، 1387.
[15] کاتوزیان، ناصر، نظریه عمومی تعهدات، تهران، میزان، 1386.
[16] محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه (مالکیت- مسئولیت)، ج 1، چ 8، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1389.
[17] محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، ج 2، چ 28، تهران، سمت، 1388.
[18] هزاره، علیرضا، ضمانت‌اجرای تخلف از تعهدات منفی قراردادی (پایاننامه منتشر نشده)، دانشگاه فردوسی مشهد، 1394.
5ـ2. منبع عربی
[19] انصاری، مرتضی، المکاسب، ج 4، قم، دارالمحکمه، 1421.
[20] بغدادی قدوری، احمد بن محمد، مختصر القدوری، تربت جام، شیخ الاسلام احمد جام، 1392.
[21] خمینی، سید روح‌الله، کتاب البیع، ج 5، قم، موسسه اسماعیلیان، 1363.
[22] خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج 3، قم، مکتبه الصدوق، 1405.
[23] سرخسی، ابوبکر محمد، المبسوط، ج 13، بی جا، دارالفکر، 1421.
[24] سمرقندی، علاءالدین، تحفه الفقها، ج 2، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1993.
[25] شلیبک، مصطفی مصباح، المدخل للعلوم القانونیه، طرابلس، الجامعه المفتوحه، 2002.
[26] طباطبایی، علی بن محمد، ریاض المسائل، ج 1، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام، 1418.
[27] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی الفقه الامامیه، ج 2، بی جا، بی نا، 1378.
[28] فرج الصده، عبدالمنعم، نظریه العقد فی قوانین بلاد العربیه، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1974.
[29] کاسانی، علاءالدین بن ابی‌بکر، بدایع الصنایع فی ترتیب الشرایع، ج 5، بیروت: دارالکتب العربی، 1394.
[30] کاسانی، علاءالدین بن ابی‌بکر، بدایع الصنایع فی ترتیب الشرایع، ج 7، بیروت، دارالکتب العربی، 1394.
[31] کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 12، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیا التراث، 1411.
[32] گیلانی، میرزا ابوالقاسم، جامع الشتات، ج 3، تهران، انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 1380.
[33] محمصانی، صبحی، النظریه العامه للموجبات و العقود، بیروت، دارالعلم للملایین، 1983.
[34] مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائده و البرهان، ج 8، قم، نشر اسلامی، 1429.
[35] موصلی حنفی، عبدالله، الاختیار لتعلیل المختار، ج 1، بیروت، دارالارقم، بی تا.
[36] نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج 23، بیروت، دار الاحیا التراث العربی، 1404.
5ـ3. قوانین
[37] قانون تجارت ایران، 1311
[38] قانون راجع به بدهی واردین به مهمانخانه‌ها و پانسیون‌ها ایران، 1312
[39] قانون مدنی افغانستان، 1355
[40] قانون مدنی ایران، 1310
[1] امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج 1، تهران، اسلامیه، 1377.
[2] جعفری لنگرودی، محمد جعفر، حقوق خانواده، چ 4، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1386.
[3] جعفری لنگرودی، محمد جعفر، دائرۀالمعارف علوم اسلامی و قضایی، ج 2، تهران، کتابخانه گنج دانش، 1359.
[4] حایری، محمد حسن و امینی، اعظم، «بررسی قلمرو اجرایی، احکام وآثار حق حبس در عقود معوض»، دانش حقوق مدنی، شماره 2، 1394.
[5] حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، ج 7 (جزء الثانی)، بیروت، دار احیا التراث العربی، 1413.
[6] رنجبر امام قیسی، جوان‌شیر، سلب حق از خویشتن (پایاننامه منتشر نشده)، دانشگاه قم، 1376.
[7] شهیدی، مهدی، آثار قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، 1382.
[8] شهیدی، مهدی، حقوق مدنی 3 (تعهدات)، تهران: مجد، 1388.
[9] شهیدی، مهدی، شروط ضمن عقد، تهران، مجد، 1386.
[10] شهیدی، مهدی، مجموعه مقالات حقوقی، تهران، حقوقدان، 1375.
[11] کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 3، تهران، انتشار با همکاری بهمن برنا، 1380.
[12] کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی: معاملات معوض عقود تملیکی، چ 7، تهران، انتشار، 1378.
[13] کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 4، تهران، انتشار با همکاری بهمن برنا، 1376.
[14] کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، ج 4، تهران، انتشار با همکاری بهمن برنا، 1387.
[15] کاتوزیان، ناصر، نظریه عمومی تعهدات، تهران، میزان، 1386.
[16] محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه (مالکیت- مسئولیت)، ج 1، چ 8، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1389.
[17] محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، ج 2، چ 28، تهران، سمت، 1388.
[18] هزاره، علیرضا، ضمانت‌اجرای تخلف از تعهدات منفی قراردادی (پایاننامه منتشر نشده)، دانشگاه فردوسی مشهد، 1394.
5ـ2. منبع عربی
[19] انصاری، مرتضی، المکاسب، ج 4، قم، دارالمحکمه، 1421.
[20] بغدادی قدوری، احمد بن محمد، مختصر القدوری، تربت جام، شیخ الاسلام احمد جام، 1392.
[21] خمینی، سید روح‌الله، کتاب البیع، ج 5، قم، موسسه اسماعیلیان، 1363.
[22] خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج 3، قم، مکتبه الصدوق، 1405.
[23] سرخسی، ابوبکر محمد، المبسوط، ج 13، بی جا، دارالفکر، 1421.
[24] سمرقندی، علاءالدین، تحفه الفقها، ج 2، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1993.
[25] شلیبک، مصطفی مصباح، المدخل للعلوم القانونیه، طرابلس، الجامعه المفتوحه، 2002.
[26] طباطبایی، علی بن محمد، ریاض المسائل، ج 1، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام، 1418.
[27] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی الفقه الامامیه، ج 2، بی جا، بی نا، 1378.
[28] فرج الصده، عبدالمنعم، نظریه العقد فی قوانین بلاد العربیه، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1974.
[29] کاسانی، علاءالدین بن ابی‌بکر، بدایع الصنایع فی ترتیب الشرایع، ج 5، بیروت: دارالکتب العربی، 1394.
[30] کاسانی، علاءالدین بن ابی‌بکر، بدایع الصنایع فی ترتیب الشرایع، ج 7، بیروت، دارالکتب العربی، 1394.
[31] کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 12، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیا التراث، 1411.
[32] گیلانی، میرزا ابوالقاسم، جامع الشتات، ج 3، تهران، انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 1380.
[33] محمصانی، صبحی، النظریه العامه للموجبات و العقود، بیروت، دارالعلم للملایین، 1983.
[34] مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائده و البرهان، ج 8، قم، نشر اسلامی، 1429.
[35] موصلی حنفی، عبدالله، الاختیار لتعلیل المختار، ج 1، بیروت، دارالارقم، بی تا.
[36] نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج 23، بیروت، دار الاحیا التراث العربی، 1404.
5ـ3. قوانین
[37] قانون تجارت ایران، 1311
[38] قانون راجع به بدهی واردین به مهمانخانه‌ها و پانسیون‌ها ایران، 1312
[39] قانون مدنی افغانستان، 1355
[40] قانون مدنی ایران، 1310
