مسؤولیت مدنی ناشی از افترا در نظام حقوقی کامن لا با رویکرد تطبیقی در حقوق ایران

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شیراز، فارس، ایران
2 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه شیراز، فارس، ایران
چکیده
در نگرش به سیر تاریخی­ افترا در نظام حقوقی کامن­لا در می­یابیم که این مفهوم، به­رغم حفظ جایگاه سنتی خود به عنوان یک جرم، در قلمرو مسؤولیت مدنی نیز رخنه کرده است و امروزه به عنوان یک شبه جرم شناخته شده، در صدد ایجاد نوعی موازنه میان حق آزادی بیان و ضرورت حفظ حریم خصوصی است. تنشی که به یکی از پیچیدگی­های اصلی در جوامع دموکرات تبدیل شده است. در نظام حقوقی کامن­لا، شبه جرم افترا که بازتاب و انعکاس آن بر حمایت از شهرت و اعتبار اشخاص است، به دلیل عدم هم­پوشانی با دیگر جرم­های مدنی، به صورت شبه­جرمی مستقل و با گستره­ بسیار وسیع مورد تدقیق و تقنین قرار گرفته است. با این اوصاف مسأله­ اصلی این پژوهش به این امر باز می­گردد که مسؤولیت مدنی ناشی از افترا با چنین وسعتی در قوانین ایران نیز قابل پذیرش می­باشد؟ در این راستا بر آن شدیم تا با یک مطالعه­ تطبیقی و تأکید بر رویکرد قانونی و عملی کشورهای ­تابع نظام حقوقی کامن­لا به واکاوی در ظرفیت­های حقوقی و قانونی موجود به منظور تبیین مفهوم و ارکان افترا و نیز شرایط پذیرش مسؤولیت مدنی ناشی از آن بپردازیم. گرچه مطابق قواعد عام مسؤولیت مدنی و مفاهیمی نظیر خسارت معنوی می­توان توجیهاتی در این زمینه یافت؛ لیکن فقدان قانون مجزا و رویه­ قضایی منسجم در این خصوص، به تضییق دامنه­ پذیرش آن می­انجامد.
کلیدواژه‌ها

1. احمری، حسین، احمدی، موسی، « بررسی فقهی- حقوقی مسئولیت و مصونیت قاضی»، فصلنامه تخصصی فقه و تاریخ تمدن، دوره 5، شماره 20، 1388.
2. بابایی، ایرج، حقوق مسئولیت مدنی؛ مبتنی بر نقد و بررسی آراء و رویه قضایی، چ 1، تهران، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1396.
3. باریکلو، علی‌رضا، مسئولیت مدنی، چ 5، تهران، نشر میزان، 1393.
4. حسین‌آبادی، امیر، « نقد و بررسی رأی شماره‌ 36 مورخ 27/1/1384 شعبه 25 دادگاه تجدیدنظر استان تهران در رابطه با خسارت معنوی» ، مجله تحقیقات حقوقی، دوره 14، شماره 4، 1390.
5. دادفر، حبیب،« مصونیت پارلمانی»، مجله کانون وکلا، شماره 33، 1332.
6. زراعت، عباس، جرایم علیه اشخاص بر اساس قانون مجازات مجازات اسلامی 1392، چ 3، تهران، انتشارات جاودانه، جنگل، 1394.
7. زراعت، عباس، « مصونیت شغلی وکلای دادگستری»، مجله کانون وکلا، شماره 186-187، 1383.
8. طباطبایی موتمنی، منوچهر، « مصونیت پارلمانی نمایندگان در حقوق تطبیقی»، مجله حقوق اساسی، شماره 1، 1382.
9. کاتوزیان، ناصر، الزام‌های خارج از قرارداد؛ مسئولیت مدنی، چ 9، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1389.
10. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ وقایع حقوق، چ 10، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1385.
11. میرمحمد صادقی، حسین، جرایم علیه اشخاص، چ 3، تهران، نشر میزان، 1387.
12. نقیبی، ابوالقاسم، خسارت معنوی در حقوق اسلام، ایران و نظام‌های حقوقی معاصر، چ 2، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1386.
منابع لاتین
13. Amponsah, Peter N, Libel Law, Political Criticism, and Defamation of Public Figures The United States, Europe, and Australia, New York, LFB Scholarly Publishing LLC, 2004.
14.Brennan, Carol, Concentrate Tort Law, Third Edition, United Kingdom, Oxford University Press, 2015.
15. Brunton, James Dunbar, The Law and the Individual, Revised Edition, London, Macmillan Press Ltd, 1979.
16.Cane, Peter, The Anatomy of Tort Law, United States, Hart Publishing, 1997.
17. Carver, Richard, » Freedom of Expression, Media Law and Defamation«, 2015, it's available at: http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/legalcode, visited 2018/06/20.
18.Cooke, John, Law of Tort, Eighth Edition, England, Pearson Education Limited, 2007.
19. Elliott, Catherine, Quinn, Frances, Tort Law, Seventh Edition, England, Pearson Education Limited, 2009.
20. Finch, Emily, Fafinski, Stefan, Tort Law, Third Edition, England, Pearson Education Limited, 2011.
21. Harpwood, Vivienne, Modern Tort Law, Seventh Edition, London and New York, Routledge-Cavendish, 2009.
22. Harpwood, Vivienne, Principles of Tort Law, Fourth Edition, London, Cavendish Publishing Limited, 2000.
23.Horsey, Kirsty, Rackley, Erika, Tort Law, Fourth Edition, United Kingdom, Oxford University Press, 2015.
24. Lunney, Mark, Nolan, Donal, Oliphant, Ken, Tort Law: Text and Materials, Sixth Edition, United Kingdom, Oxford University Press, 2017.
25. Markesinis, Basil S, Unberath, Hannes, The German Law of Torts, Fourth Edition, USA, Hart Publishing, 2002.
26. Mitchell, Paul, The Making of the Modern Law of Defamation, USA, Hart Publishing, 2005.
27. Owen, Richard, Essential Tort Law, Third Edition, London, Cavendish Publishing Limited, 2000.
28.Rolph, David, Reputation, Celebrity and Defamation Law, England, Ashgate Publishing Limited, 2008.
29.Smartt, Ursula, Media & Entertainment Law, Second Edition, London and New York, Routledge, 2014.
30. Steele, jenny, Tort Law: Text, cases and Materials, Third Edition, , United Kingdom, Oxford University Press, 2014.
31.Sutherland, Kate, »Book Reviews, The Common Law Tort of Defamation, and the Suppression of Scholarly Debate«, 2010,
it's available at: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1636306, visited 2018/06/28.
32.Van dam, Cees, European Tort Law, Second Edition, United Kingdom, Oxford University Press, 2013.
33.White, G. Edward, Tort Law in America an Intellectual History, New York, Oxford University Press, 1985.