مطالعه تطبیقی موجبات تغییر در مدیریت موقوفات منصوصالتولیه در حقوق ایران و عراق
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
دانشیار حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3
استادیار حقوق مالکیت فکری، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
در حال حاضر در نظام حقوقی ایران اراده واقف در تعیین متولی موقوفه نقش اساسی دارد و مستنبط از مواد 61 و 75 قانون مدنی این است که هیچ کس حق تغییر یا محدود کردن اختیارات متولی منصوصالتولیه را ندارد و حتی در صورت خیانت متولی، قانونگذار در راستای احترام به اراده واقف مطابق ماده 79 قانون مدنی صرفاً ضم امین به متولی را پیشبینی کرده است؛ اما در نظام حقوقی عراق مصلحت وقف و موقوفعلیهم بر اراده واقف ترجیح دارد و مطابق ماده 19 نظام المتولین چنانچه اقدامات متولی در تضاد با مصالح وقف و موقوف علیهم باشد، به دلیل خیانت در امانت از تولیت موقوفه عزل میشود. نتایج حاصله از مطالعه اسناد، قوانین و مقررات و تحلیل متن و محتوا حاکی از آن است که رویکرد نظام حقوقی عراق که تغییر متولی منصوصالتولیه را به دلیل مصلحت وقف و موقوف علیهم ترجیح می‌دهد در مقایسه با نظام حقوقی ایران که قائل به حفظ متولی منصوصالتولیه به دلیل احترام به اراده واقف است، دارای اثرات مثبت بیشتر و بهتری است؛ لذا بهتر است قانونگذار داخلی با مدنظر قراردادن نظام حقوقی عراق جهت اصلاح قوانین موجود اقدام کند و امکان تغییر متولی را در مواردی که مصلحت وقف و موقوف علیهم اقتضاء می‌کند، فراهم آورد.
کلیدواژه‌ها
Alef) kotob
Emami, Seyyed Hassan, hoghughe madani, jelde. 1. chaap. 21, Tehran, 1379.
Azami, Hossein Ali, ahkam al-vaqf, al-taba’ al-ola, matba’ al-etemaad, baqdad, 1948 miladi.
Bahrani, yousef, al-hadaaegh al-naazereh fi ahkam al-etrat al-taherah, tahghigh mohammad taghi irvani, qom, jamee modarresin, bi ta.
Bashiri, abbas va digaran, hoghoghe karbordi vaghf va araazi moghoufeh, chaap 3, Tehran, entesharat jangal, 1394
Jafari langroodi, mohammad jafar, terminology hoghough, chaap 12, Tehran, ganje danesh, 1381
Mousavi Khomeini, seyyed roohollah, motarjem: eslami, ali, tahrir al-vasilah, jeld 2, daftare enteshaaraat.
Khooei, seyyed abolghasem, menhaaj al-salehin, jeld 2, chaap 28, qom, madinah al-elm, 1410 ghamari.
Al-zoheili, vahabah, al-feghh al-eslami va adellatah, al-joze al-saamen, daar al-fekr, al-taba’ al-saaniyah, dameshgh, 1985 milaadi.
Al-Zahavi, Rabi’ Mohammad, al-vaqf, dar al-sanhoori, al-tab’ al-ola, baqdad, 2014 miladi.
Shalbi, mohammad mostafa, ahkam al-vasaya va al-oghaaf beyn al-feghh va al-ghaanoon, al-tab’ al-olaa, eskandariyeh, dar al-taalif, 1963 milladi.
Safaei, seyyed hossein, doreye moghaddamaati hoghoughe madani, jelde 1, chap 2, nashr mizaan, Tehran, 1382.
Tabaatabaaei yazdi, seyyed mohammad kazem, takmeleye al-orvat al-vosgha, jelde 2, ketaab foroushi daavari, qom, iran, 1414 h. gh.
Ala’ni, Mohammd Shafiq, al-ahkam al-oghaf, al-taba’ al-sani, matba’ alsoreh, baqdad, 1960 m.
Katoozian, naaser, hoghoughe madani, jeld 3, chap 4, Tehran, ganj daanesh, 1380.
Mesri, zein al-din (ebne najim), albahr al-raegh sharhe kanz al-daghaaegh, altaba’ al-salesah, dar al-vafaa, beiroot, 1993 milaadi.
Moghniyeh, mohammad javad, al-feghh al al-mazaaheb al-khamsah, jeld 2, dar altiyaar al-jadid, daar al- javad, beiroot- lobnaan, 10, 1421 h. gh.
Miri al-ali, mohammad, ahkaam al-vasilah va al-vaghf beyn al-sharia’ va al-ghanoun, ch. 4, qom, enteshaarat al-attar, 1395.
Najafi, saaheb, mohammad hasan, javaaher al-kalaam fi sharh sharaaye’ al-eslaam, 43 jeld, darr ehyaa al-toras al-arab, beiroot- lobnaan, 7, 104 h. gh.
b) Maghaalaat
Ebrahim, mozahem abd al-ghaader, ahkam al-velayah ala al-vaghf, bahs moghaddam ela majles alghazaa, al-a’laa, shebat 1887 m.
Adibi mehr, mohammad, rahmani, hamed, “tahlil mabaani hoghoughi nahveh toliyat vaghf khaas ba rouykardi be ghaanoon madani va ghaanoon oghaaf”, majaleh feghh va hoghough eslaami, shomaare 9, Tehran, 1393, safhe 1-24.
Hassun, Aghil Adnan, L-toliyah ala al-vghf, Bahs moghaddam elaa majles al-ghazaa al-a’laa lenil al-senf al-sales, 206 m.
Janaati, mohammad ebrahim, “ vaghf az didgah mabani eslam”, miras javidan, shomare 5.
Andalib, hossein, siyahat esfandiyari, aabedin, “ Barresi feghhi hoghoughi vazayef va ekhtiyarat motevalli dar moghoufaat aam”, maaref feghh alavi, shomare 1, safhe 21-42.
Nasiri avanaki, bakhtiyar, “Barresi mavared dekhaalat amin dar edareh moghoufat”, safhe 145, majalleh feghh va tarikh tamaddon eslami, shomare 13, 1386.
p) Ghavaanin va mogharraraat
Aein nameh ejraei ghanoun tashkilaat va ekhtiyarat sazman oghaf va omour kheiriye mosavvab 65.
Aein nameh nahve entekhaab va barkenaari, sharayet va hodoode ekhtiyarat va vazayef amin ya yeia’t omanaye amaaken mazhabi va moghoufat mosavab 65.
Ghanoun edareh oghaaf shomareh 64 saal 1966 iraq.
Ghanoun tashkilaat va ekhtiyarat saazmaan oghaaf va omour kheiriyeh mosavab 63.
Ghanoun divan al-vaghf al-sonni shomareh 56, saal 2012.
Ghanoun divan al-vaghf al-shie’I shomareh 57 saal 2012.
ghanoun madani Iran
Ghanoun madani al=motevallin shomareh 46 saal 1970.
Emami, Seyyed Hassan, hoghughe madani, jelde. 1. chaap. 21, Tehran, 1379.
Azami, Hossein Ali, ahkam al-vaqf, al-taba’ al-ola, matba’ al-etemaad, baqdad, 1948 miladi.
Bahrani, yousef, al-hadaaegh al-naazereh fi ahkam al-etrat al-taherah, tahghigh mohammad taghi irvani, qom, jamee modarresin, bi ta.
Bashiri, abbas va digaran, hoghoghe karbordi vaghf va araazi moghoufeh, chaap 3, Tehran, entesharat jangal, 1394
Jafari langroodi, mohammad jafar, terminology hoghough, chaap 12, Tehran, ganje danesh, 1381
Mousavi Khomeini, seyyed roohollah, motarjem: eslami, ali, tahrir al-vasilah, jeld 2, daftare enteshaaraat.
Khooei, seyyed abolghasem, menhaaj al-salehin, jeld 2, chaap 28, qom, madinah al-elm, 1410 ghamari.
Al-zoheili, vahabah, al-feghh al-eslami va adellatah, al-joze al-saamen, daar al-fekr, al-taba’ al-saaniyah, dameshgh, 1985 milaadi.
Al-Zahavi, Rabi’ Mohammad, al-vaqf, dar al-sanhoori, al-tab’ al-ola, baqdad, 2014 miladi.
Shalbi, mohammad mostafa, ahkam al-vasaya va al-oghaaf beyn al-feghh va al-ghaanoon, al-tab’ al-olaa, eskandariyeh, dar al-taalif, 1963 milladi.
Safaei, seyyed hossein, doreye moghaddamaati hoghoughe madani, jelde 1, chap 2, nashr mizaan, Tehran, 1382.
Tabaatabaaei yazdi, seyyed mohammad kazem, takmeleye al-orvat al-vosgha, jelde 2, ketaab foroushi daavari, qom, iran, 1414 h. gh.
Ala’ni, Mohammd Shafiq, al-ahkam al-oghaf, al-taba’ al-sani, matba’ alsoreh, baqdad, 1960 m.
Katoozian, naaser, hoghoughe madani, jeld 3, chap 4, Tehran, ganj daanesh, 1380.
Mesri, zein al-din (ebne najim), albahr al-raegh sharhe kanz al-daghaaegh, altaba’ al-salesah, dar al-vafaa, beiroot, 1993 milaadi.
Moghniyeh, mohammad javad, al-feghh al al-mazaaheb al-khamsah, jeld 2, dar altiyaar al-jadid, daar al- javad, beiroot- lobnaan, 10, 1421 h. gh.
Miri al-ali, mohammad, ahkaam al-vasilah va al-vaghf beyn al-sharia’ va al-ghanoun, ch. 4, qom, enteshaarat al-attar, 1395.
Najafi, saaheb, mohammad hasan, javaaher al-kalaam fi sharh sharaaye’ al-eslaam, 43 jeld, darr ehyaa al-toras al-arab, beiroot- lobnaan, 7, 104 h. gh.
b) Maghaalaat
Ebrahim, mozahem abd al-ghaader, ahkam al-velayah ala al-vaghf, bahs moghaddam ela majles alghazaa, al-a’laa, shebat 1887 m.
Adibi mehr, mohammad, rahmani, hamed, “tahlil mabaani hoghoughi nahveh toliyat vaghf khaas ba rouykardi be ghaanoon madani va ghaanoon oghaaf”, majaleh feghh va hoghough eslaami, shomaare 9, Tehran, 1393, safhe 1-24.
Hassun, Aghil Adnan, L-toliyah ala al-vghf, Bahs moghaddam elaa majles al-ghazaa al-a’laa lenil al-senf al-sales, 206 m.
Janaati, mohammad ebrahim, “ vaghf az didgah mabani eslam”, miras javidan, shomare 5.
Andalib, hossein, siyahat esfandiyari, aabedin, “ Barresi feghhi hoghoughi vazayef va ekhtiyarat motevalli dar moghoufaat aam”, maaref feghh alavi, shomare 1, safhe 21-42.
Nasiri avanaki, bakhtiyar, “Barresi mavared dekhaalat amin dar edareh moghoufat”, safhe 145, majalleh feghh va tarikh tamaddon eslami, shomare 13, 1386.
p) Ghavaanin va mogharraraat
Aein nameh ejraei ghanoun tashkilaat va ekhtiyarat sazman oghaf va omour kheiriye mosavvab 65.
Aein nameh nahve entekhaab va barkenaari, sharayet va hodoode ekhtiyarat va vazayef amin ya yeia’t omanaye amaaken mazhabi va moghoufat mosavab 65.
Ghanoun edareh oghaaf shomareh 64 saal 1966 iraq.
Ghanoun tashkilaat va ekhtiyarat saazmaan oghaaf va omour kheiriyeh mosavab 63.
Ghanoun divan al-vaghf al-sonni shomareh 56, saal 2012.
Ghanoun divan al-vaghf al-shie’I shomareh 57 saal 2012.
ghanoun madani Iran
Ghanoun madani al=motevallin shomareh 46 saal 1970.
