بررسی تطبیقی تخصیص خطر تراکنش غیرمجاز در بانکداری الکترونیک (نظام حقوقی ایران و آمریکا)
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3
استاد گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
4
دانشیار حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
از کارکردهای اساسی بانکداری الکترونیک، انتقال وجه به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم پرداخت است که در حال حاضر به دلایل گوناگون از گستره فراوانی در حوزه تجارت برخوردار است. با این حال، تقلب و صدور دستورهای پرداخت غیرمجاز به‌کارگیری این ابزار را با تهدید روبرو کرده است. پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخی مناسب به نحوه تخصیص خطر تراکنش غیرمجاز و بررسی مسؤولیت طرفین معامله در حوزه بانکداری الکترونیکی است که با استفاده از روشی تحلیلی و توصیفی و استنتاج منطقی به بررسی تطبیقی نظام‌های ایران و آمریکا خواهد پرداخت. نتایج پژوهش نشان خواهد داد که تراکنش غیرمجاز بدون اختیار واقعی یا ظاهری مشتری محقق می‌شود؛ مضافاً در مواردی که انتقال بر اساس رویه امنیتی پیشنهادی مشتری باشد غالباً مشتری مسؤول فرض می‌شود. اهداف تخصیص خطر ازجمله کاهش خسارت، ایجاد انگیزه و... را ترکیبی از رویکردهای محتمل تخصیص خطر تأمین می‌کند، بدین نحو که ضمن پذیرش مسؤولیت بانک، تعیین سقف محدود برای مسؤولیت مشتری مانع سهلانگاری مشتری در حفظ و نگهداری ابزار دسترسی و کدهای دستیابی شود. از دیگر نتایج این تحقیق آن است که نظام حقوقی ایران در این حوزه نوپا است و نیاز به تدوین مقررات جامع وجود دارد و به‌رغم اینکه طبق مقررات اصل بر مسؤولیت بانک است لیکن رویه قضایی مشتری را مسؤول قلمداد می‌کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
الف. فارسی
1. السان، مصطفی، حقوق بانکداری اینترنتی. تهران: پژوهشکده پولی وبانکی بانک مرکزی ایران، 1392
2. الماسی، نجاد علی، «تحلیلی اقتصادی ادله اثبات دعوای مدنی» مجله تحقیقات حقوقی، زمستان 1391
3. الهیان، مجتبی؛ الهیان، محمدابراهیم، «شروط غیرمنصفانه در قراردادهای بیمه و آثار آن از منظر فقه و حقوق ایران»، مجله پژوهش‌های فقهی، دوره نهم، تابستان 1392
4. بابایی ایرج، «بررسی عنصر خطا در حقوق مسئولیت مدنی ایران»، مجله پژوهش حقوق و سیاست، دوره 4، شماره 7،1381
5. بادینی، حسن، فلسفه مسئولیت مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1392
6. بادینی، حسن؛ شعبانی کندسری، هادی؛ رادپرور، سجاد، «مسؤولیت محض؛ مبانی و مصادیق»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، 1391
7. جلالی، مریم؛ الشریف، محمدمهدی؛ فصیحی زاده، علیرضا؛ جلالی، محمود، «کارت بدهی و ارزیابی تعهدات بانک صادرکننده آن در خصوص انتقال وجه؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره نهم، شماره 4، زمستان 1396
8. دیلمی، احمد؛ فیروزبخت، فهیمه، «ضمان و مسئولیت مدنی در انتقال الکترونیکی معتبر و غیرمجاز وجوه»، مجله پژوهش‌های فقهی، دوره 13،1396
9. رحمتی، پرویز؛ خودکار، رضا، «تحلیل اقتصادی مبانی مسئولیت مدنی در حوادث دوجانبه»، دو فصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، پاییز و زمستان 1391
10. روس پی بوکلی؛ گائو ایکس یانگ، «تکامل تدریجی قاعده تقلب در حقوق اعتبارات اسنادی: سفر به گذشته و آینده»، بنانیاسری، ماشالله، مجله تحقیقات حقوقی،1385
11. طهماسبی، علی؛ علیپور، کوروش، «اثر تقصیر و مسؤولیت محض در ترغیب عامل زیان و زیاندیده به رعایت احتیاط»، مجله حقوقی دادگستری، 1390
12. قنبری؛ حمید،«معکوس نمودن بار اثبات دعوا مبنای مسئولیت بین بانک و مشتری در بانکداری الکترونیک»، پژوهش های پولی و بانکی، 1391
13. عبدالهی، محبوبه، «تحلیل مسئولیت حقوقی بانک انتقال‌دهنده در انتقال الکترونیکی وجوه»، دانشنامه حقوق اقتصادی، شماره 12، پاییز و زمستان 1396
14. مافی، همایون؛ کدیور، حسام، «بررسی اختیار ظاهری نماینده در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی»، مجله حقوق خصوصی، بهار و تابستان 1393
15. منافی، شهرام، «بررسی تطبیق نظریه غیرمنصفانه بودن قراردادها»، دو فصلنامه پژوهشنامه حقوق خصوصی عدالت، دوره 3، شماره 5، 1395
16. میرزایی پری، امیرعلی، حقوق کارت‌های اعتباری بانکی بین‌المللی، تهران: مجد، 1396
ب. انگلیسی
17. Algudah, F, the Liabilty of Banks in Electronic Fund Transfer Transactions: A Study in the British and the, 1992.
18. BROADMAN, E, Electronic Fund Transfer Act: Is the Consumer Protected? University of SANFRANCISCO Law Review, 13, 254, Winter 1979
19. Dolan, J. F Impersonating the Drawer: A Comment on. Canadian Business Law Journal, 38, 288. 2003
20. French, J. K, Unauthorized and Erroneous Payment Orders. The Business Lawyer, 45, 1426, June 1990
21. Geva, B, Allocation of Sender Risks in Wire Transfers: The Common Law and UCC Article 4A [Part 1]. Journal of South African Law, 1997.1, 26, 1997.
22. Geva, B. Allocation of Sender Risks in Wire Transfers: The Common Law and UCC Article 4A [Part 2]. Journal of, 1997.2. 1997
23. Geva, B. Consumer Liability in Unauthorized Electronic. Canadian Business Law Journal, 38, 224, 2003
24. Hargitai, P. P. (n.d). Florida’s Federal Courts Are on the Verge of Getting It Wrong: UCC Article 4A Displaces Common Law Negligence Actions. The Banking ANKING Law Journal, 212.
25. Hayhoe, R. Comments Fraud, the Consumer, and the Banks: The (un-) Regulation of Electronic Funds Transfer. University of Toronto Faculty of Law Review, 53, Spring 1995.
26. Robert D. Cooter Edward L. Rubin, A Theory of Loss Allocation for Consumer. Texas Law Review, 66:63, 1987.
27. Robert W. Ludwig, Jr.Salvatore Scanio, Joseph S. Szary, Malware and Fraudulent Electronic Funds Transfers, Fidelity Law Journal, Vol. XVI, October 2010
28. Rogers, J. S. The Basic Principle of Loss Allocation for Unauthorized Checks. Boston College Law School, 39, 2004.
29. Rusch, l, Reimagining Payment Systems: Allocation (Vol. 83:2). Chi.Kent L. Rev. 561, 2008
30. Salvatore Scanio Robert W. Ludwig, Surging, Swift and Liable? Cybercrime and Electronic Payments Fraud Involving Commercial Bank Accounts: Who Bears the Loss? Journal of Intrnet Law, 2 0 1 3.
31. Thevenoz, L, Error and Fraud in Wholsale Funds Transfers: U. C.C. Article 4A and the Uncitral Harmonization Process. Alabama Law Review, 42:2:881. 1990.
32. _____, Consumer liability in case of fraud, university of oslo, 25, 2015
1. السان، مصطفی، حقوق بانکداری اینترنتی. تهران: پژوهشکده پولی وبانکی بانک مرکزی ایران، 1392
2. الماسی، نجاد علی، «تحلیلی اقتصادی ادله اثبات دعوای مدنی» مجله تحقیقات حقوقی، زمستان 1391
3. الهیان، مجتبی؛ الهیان، محمدابراهیم، «شروط غیرمنصفانه در قراردادهای بیمه و آثار آن از منظر فقه و حقوق ایران»، مجله پژوهش‌های فقهی، دوره نهم، تابستان 1392
4. بابایی ایرج، «بررسی عنصر خطا در حقوق مسئولیت مدنی ایران»، مجله پژوهش حقوق و سیاست، دوره 4، شماره 7،1381
5. بادینی، حسن، فلسفه مسئولیت مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1392
6. بادینی، حسن؛ شعبانی کندسری، هادی؛ رادپرور، سجاد، «مسؤولیت محض؛ مبانی و مصادیق»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، 1391
7. جلالی، مریم؛ الشریف، محمدمهدی؛ فصیحی زاده، علیرضا؛ جلالی، محمود، «کارت بدهی و ارزیابی تعهدات بانک صادرکننده آن در خصوص انتقال وجه؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره نهم، شماره 4، زمستان 1396
8. دیلمی، احمد؛ فیروزبخت، فهیمه، «ضمان و مسئولیت مدنی در انتقال الکترونیکی معتبر و غیرمجاز وجوه»، مجله پژوهش‌های فقهی، دوره 13،1396
9. رحمتی، پرویز؛ خودکار، رضا، «تحلیل اقتصادی مبانی مسئولیت مدنی در حوادث دوجانبه»، دو فصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، پاییز و زمستان 1391
10. روس پی بوکلی؛ گائو ایکس یانگ، «تکامل تدریجی قاعده تقلب در حقوق اعتبارات اسنادی: سفر به گذشته و آینده»، بنانیاسری، ماشالله، مجله تحقیقات حقوقی،1385
11. طهماسبی، علی؛ علیپور، کوروش، «اثر تقصیر و مسؤولیت محض در ترغیب عامل زیان و زیاندیده به رعایت احتیاط»، مجله حقوقی دادگستری، 1390
12. قنبری؛ حمید،«معکوس نمودن بار اثبات دعوا مبنای مسئولیت بین بانک و مشتری در بانکداری الکترونیک»، پژوهش های پولی و بانکی، 1391
13. عبدالهی، محبوبه، «تحلیل مسئولیت حقوقی بانک انتقال‌دهنده در انتقال الکترونیکی وجوه»، دانشنامه حقوق اقتصادی، شماره 12، پاییز و زمستان 1396
14. مافی، همایون؛ کدیور، حسام، «بررسی اختیار ظاهری نماینده در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی»، مجله حقوق خصوصی، بهار و تابستان 1393
15. منافی، شهرام، «بررسی تطبیق نظریه غیرمنصفانه بودن قراردادها»، دو فصلنامه پژوهشنامه حقوق خصوصی عدالت، دوره 3، شماره 5، 1395
16. میرزایی پری، امیرعلی، حقوق کارت‌های اعتباری بانکی بین‌المللی، تهران: مجد، 1396
ب. انگلیسی
17. Algudah, F, the Liabilty of Banks in Electronic Fund Transfer Transactions: A Study in the British and the, 1992.
18. BROADMAN, E, Electronic Fund Transfer Act: Is the Consumer Protected? University of SANFRANCISCO Law Review, 13, 254, Winter 1979
19. Dolan, J. F Impersonating the Drawer: A Comment on. Canadian Business Law Journal, 38, 288. 2003
20. French, J. K, Unauthorized and Erroneous Payment Orders. The Business Lawyer, 45, 1426, June 1990
21. Geva, B, Allocation of Sender Risks in Wire Transfers: The Common Law and UCC Article 4A [Part 1]. Journal of South African Law, 1997.1, 26, 1997.
22. Geva, B. Allocation of Sender Risks in Wire Transfers: The Common Law and UCC Article 4A [Part 2]. Journal of, 1997.2. 1997
23. Geva, B. Consumer Liability in Unauthorized Electronic. Canadian Business Law Journal, 38, 224, 2003
24. Hargitai, P. P. (n.d). Florida’s Federal Courts Are on the Verge of Getting It Wrong: UCC Article 4A Displaces Common Law Negligence Actions. The Banking ANKING Law Journal, 212.
25. Hayhoe, R. Comments Fraud, the Consumer, and the Banks: The (un-) Regulation of Electronic Funds Transfer. University of Toronto Faculty of Law Review, 53, Spring 1995.
26. Robert D. Cooter Edward L. Rubin, A Theory of Loss Allocation for Consumer. Texas Law Review, 66:63, 1987.
27. Robert W. Ludwig, Jr.Salvatore Scanio, Joseph S. Szary, Malware and Fraudulent Electronic Funds Transfers, Fidelity Law Journal, Vol. XVI, October 2010
28. Rogers, J. S. The Basic Principle of Loss Allocation for Unauthorized Checks. Boston College Law School, 39, 2004.
29. Rusch, l, Reimagining Payment Systems: Allocation (Vol. 83:2). Chi.Kent L. Rev. 561, 2008
30. Salvatore Scanio Robert W. Ludwig, Surging, Swift and Liable? Cybercrime and Electronic Payments Fraud Involving Commercial Bank Accounts: Who Bears the Loss? Journal of Intrnet Law, 2 0 1 3.
31. Thevenoz, L, Error and Fraud in Wholsale Funds Transfers: U. C.C. Article 4A and the Uncitral Harmonization Process. Alabama Law Review, 42:2:881. 1990.
32. _____, Consumer liability in case of fraud, university of oslo, 25, 2015
