یکسان‌سازی قواعد حل تعارض در قراردادهای الکترونیکی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشیار حقوق بین‌الملل گروه حقوق دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
مبنای قواعد تعارض در دعاوی فرامرزی، اصل تقرب مکانی است. بر این اساس، قانون حاکم بر شکل و ماهیت دعاوی قراردادی، قانونی است که نزدیک‌ترین ارتباط مکانی را با قرارداد مورد اختلاف دارد. این اصل در قواعد تعارض قوانین، به صورت مصداقی تحت عنوان «قانون محل انعقاد قرارداد»، «قانون محل اجرای تعهد» و «قانون محل تنظیم قرارداد» تبلور یافته است. همه این مصادیق، مظاهر مادی عوامل ارتباط مکانی هستند که لازمه تشخیص و اعمال آن‌ها، تعیین مکانی برای اتکای این مصادیق به آن است. ولی در فضای مجازی که مکان وجود ندارد، چگونه می‌توان از طریق این عوامل ارتباطی، قواعد حل‌تعارض حاکم بر شکل و ماهیت قراردادهای الکترونیکی را تعیین کرد و اساساً چه قانونی بر این نوع قراردادها حاکم است؟ آثار این چالش در نظام تنظیم قراردادهای الکترونیکی مشهود است؛ زیرا در حقوق بین‌الملل خصوصی، ابتنای قواعد صلاحیت بر مکان و در حقوق بین‌الملل عمومی، عناصر قدرت و مشروعیت در فضای مجازی به چالش کشیده شده‌اند. از این‌رو بی‌مکان و جهانی بودن فضای مجازی، مبنای قواعد حل تعارض در قراردادهای الکترونیکی است و به تبع آن حقوق بین‌الملل خصوصی را با چالش مواجه کرده است. اساساً در قبال این چالش، قانون‌گذاران چه رویکردی را اتخاذ کرده‌اند؟ آیا نظام حقوقی جداگانه‌ای برای قراردادهای الکترونیکی وضع کرده‌اند؟ حقوق بین‌الملل خصوصی باید پاسخی شایسته در مرحله حل تعارض قراردادهای الکترونیکی داشته باشد و بتواند از پیش، زمینه یکسان‌سازی این قواعد را فراهم سازد. همین امر منجر به واکنش دولتها و حتی رویه قضایی درسطح داخلی و بین­المللی شده است. این واکنش‌ها را می‌توان در حوزه قانون‌گذاری در قواعد ماهیتی و شکلی قراردادهای الکترونیکی و قواعد حل تعارض قوانین مورد بررسی قرار داد این مقاله درصدد بررسی نحوه مواجهه حقوق بین‌الملل خصوصی با این چالش‌ها است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


الف) فارسی
1. اخلاقی، بهروز و امام، فرهاد(1393)، اصول قراردادهای بازرگانی بین‌المللی، چاپ سوم، تهران، نشر شهر دانش.
2. اصولی، محمد(1351)، روش تفسیر قانون در حقوق خصوصی یا طریقه استنباط احکام، رساله دکتری دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران، انتشارات جم.
3. السان، مصطفی، رضایی، علی(1386)، تحلیل کلی کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین‌المللی (با تاکید بر قابلیت الحاق ایران)، پژوهش‌نامه بازرگانی، شماره 45، ص23-56.
4. ایرانپور، فرهاد(1382)، نظام حقوقی حاکم بر قراردادهای تجاری بین‌المللی دولت، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 62، ص53-90.
5. بهرامی، بهرام(1388)، بایسته‌های تفسیر قوانین و قراردادها، چاپ اول، تهران، موسسه فرهنگی نگاه بینه.
6. جلالی، محمود، شکوری، معصومه(1392)، روند متحدالشکل سازی حقوق قراردادها در سطح بین‌المللی، مجله پژوهش حقوق خصوصی، سال دوم، شماره 3، ص151-178.
7. حبیبی، محمود (1389)، تفسیر قراردادهای تجاری بین‌المللی، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
8. حیدری‌نژاد، نصرت اله(1396)، بررسی حقوقی کنواسیون 2005 سازمان ملل‌‌‌‌‌‌متحد درباره استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین‌المللی، فصلنامه حقوق سیاسی، شماره 3، ص 119- 142.
9. خواجی، غلامرضا(1387)، سخنرانی دبیر همایش جهانی شدن حقوق و چالش‌های آن، دانشگاه فردوسی مشهد.
10. دلماس، مارتی(1378)، جهانی شدن حقوق، فرصت‌ها و خطرات، ترجمه امیراردشیر ارجمند، مجله حقوقی بین‌المللی، شمار ه24، ص121-148.
11. شایگان فرد، مجید(1387)، جهانی شدن حقوق و الحاق ایران به اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری، مجموعه مقالات همایش جهانی شدن حقوق و چالش‌های آن، دانشگاه فردوسی مشهد.
12. شریعت باقری، محمدجواد، (1391)، ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اراده ﺑﺮ ﻗﺮاردادﻫﺎی ﺑﯿﻦ‌اﻟﻤﻠﻠﯽ خصوصی، فصلنامه علمی پژوهشی دیدگاه‌های حقوقی قضائی، شماره 58، ص97-140.
13. شریفی، سید الهام الدین و حاتمی، حسن(1387)، قاعده تقدم تفسیر قرارداد به زبان متعهدله و یا تنظیم کننده، فصل نامه حقوقی، شماره 70، ص77-94.
14. شعاریان، ابراهیم(1389)، اصول حقوق قراردادهای اروپا و حقوق ایران(مطالعه تطبیقی)، چاپ اول، تبریز، انتشارات فروزش.
15. شعاریان، ابراهیم و ترابی، ابراهیم(1393)، حقوق تعهدات، تهران، نشر شهر دانش.
16. شکوری، معصومه(1389)، قلمرو انطباق حقوق ایران با قواعد متحدالشکل بین‌المللی در عرصه حقوق قراردادها، پایان‌نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر محمود جلالی و دکتر مرتضی طبیبی، دانشگاه اصفهان.
17. شیروی، عبدالحسین(1389)، حقوق تجارت بین‌الملل، چاپ دوم، تهران، انتشارات سمت.
18. شیروی، عبدالحسین(1393)، حقوق تجارت بین‌الملل، چاپ هفتم، تهران، انتشارات سمت.
19. ضیائی بیگدلی، محمدرضا(1385)، حقوق معاهدات بین‌‌المللی، چاپ سوم، تهران، کتابخانه گنج دانش.
20. علی‌پور عطاآبادی، شهرزاد(1392)، جهانی شدن جرم شناسی و تأثیر آن بر جرم شناسی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان به راهنمایی دکتر محمود جلالی و دکتر قدرت الله خسروشاهی.
21. قربانوند، محمد باقر(1389)، قواعد حقوق تجارت الکترونیک، تهران، انتشارات جنگل.
22. گل محمدی، احمد(1393)، جهان شدن، فرهنگ، هویت، تهران، نشر نی، چاپ هفتم.
23. محقق داماد، سید مصطفی(1383)، امت اسلامی و جهانی شدن، روزنامه اطلاعات.
24. محمدزاده، محمود(1385)، تجارت الکترونیک و امضای الکترونیکی، مجله کانون، شماره 61، ص10-25.
25. مدیسون، جی. بی.(1380)، جهانی شدن: چالش‌ها و فرصت‌ها(نگاهی پدیدار شناسانه به فرآیند جهانی شدن)، ترجمه محمود سلیمی، راهبرد، شماره22، ص171-197.
26. نوری، محمد علی، نخجوانی، محمدرضا(1382)، حقوق تجارت الکترونیکی، گنج دانش، چاپ اول.
27. واترز، مالکوم(1379)، جهانی شدن، ترجمه ترجمه اسماعیل مردانی گیوی، تهران، سازمان مدیریت صنعتی.
28. هلد، دیوید و مک گرو، آنتونی(1382)، جهانی شدن و مخالفان آن، مترجم مسعود کرباسچیان، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
29. یزدانیان، علیرضا(1385)، تعدیل تعهدات قراردادی بر پایه اصول و قواعد حاکم بر فقه اسلامی، دانشگاه تهران، مقالات و بررسی‌ها، شماره 2،ص123-143.
ب) منابع انگلیسی
30. Bonell, M. J(1992), Unification of Law by Non- Legislation Means: The UNIDROIT Draft Principles for international Commercial Contracts, 40 American Journal of Comparative Law.
31. Casses, Sabina (2005), the globalization of law, international law and politics, vol 37.
32. Schmitthoff, Clive M.(1968), The Unification or Harmonization of Law by Means of Standard Contracts and General Conditions , 17 International and Comparative Law Quarterly . Lenerts, Koen and piet Van Muffle (1999), Constitutional Law of the European :union:, Sweet and Maxwell, London.
33. Sieber, Ulrich(2010), Legal Order in a Global World, The Development of a Fragmented System of National, International, and Private Norms , A. von Bogdandy and R. Wolfrum, (eds.),Max Planck Yearbook of United Nations Law, Volume 14.
34. Simon Chesterman(2008), Globalization Rules: Accountability, Power, and the Prospects for Global Administrative Law, Global Governance 14.
35. Susy, Frankel(2005), The WTOs application of the customary rules of interpretation of public international law to intellectual property, Virginia Journal of International Law, Vol
36. Viano C. Emolio(2008), Globalization and transnational crime, international annals of criminology, Annee, Vol. 49.
37. Vogenauer, Stefan (2007), Interpretation of contracs: concluding comparative observations, London, Oxford University press.
38. Von Bar& E. Clive(2009), model rules of European private law, vol 1, outline edition, first ed, Munich, sellier.