اصولِ حاکم بر دادگاه های حلّ مسأله در پرتو مطالعات تطبیقی
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2
دانشیار حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
3
استادیار حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
چکیده
پس از الگو‌های سه‌گانه‌ی «سزادهنده»، «بازپرورانه» و «ترمیمیِ» نظامِ عدالت کیفری، جریانی گسترده در نظامِ قضاییِ کامن‌لا به سمت استفاده از روش‌هایی جامع و بهینه‌تر شکل گرفت که در آمریکا به «جنبش حقوقی فراگیر» و در استرالیا به «عدالت غیرترافعی» مشهور شد. در همین راستا، دادگاه های «حل مسأله» یا دادگاه های «عدالت مشارکتی» با رویکردِ درمانی‌ـ‌جبرانی و جهتِ حلِّ اساسیِ مشکلات زیربناییِ متهم/مجرم تشکیل شدند. این دادگاه‌ها با نگاهی جامع به بزه‌کار، بزه‌دیده و جامعه و با تلفیقِ الگو‌های سه‌گانه پیش‌گفته و استفاده‌ی همزمان از شیوه‌های درمانی و اجتماع‌محور و بدون گذار ازِ ضمانت اجراهای سنتی، سعی دارند مشکلاتِ زیربناییِ شخصی (جسمی یا روانی) و اقتصادیِ متهمان و یا برخی مشکلات اجتماعی را برطرف نمایند و نیز از طریقِ به حداقل رساندنِ آسیب‌های ناشی از قوانین و عملکردِ دستگاه قضایی، به هدف اصلی نظام عدالت کیفری که اصلاح بزه‌کاران و پیشگیری از وقوع و تکرار جرم است نائل آیند. برخی از نظام‌های عدالت کیفری مانند ایران نیز ضمنِ حفظ ساختار سنتیِ دادگاه های کیفریِ موجود و بدون استفاده از عنوان «حلّ‌مسأله» برای دادگاه‌ها، برخی از اصولِ حل‌مسأله را با هدف افزایشِ اثربخشیِ تصمیمات، مستقیماً در قوانین جدید خود و یا به‌طور غیرمستقیم در رویه‌های قضایی مورد توجه قرار داده‌‌اند. مقاله حاضر با روش «توصیفی‌ـ‌تحلیلی» و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا، اصولِ مشترکِ حاکم بر دادگاه های مختلف حلّ‌مسأله را استخراج و ظرفیت‌های «قانونیِ» حلّ‌مسأله در نظام قضایی ایران را با مطالعه تطبیقی با کامن‌لا از منظر عدالت حلّ‌مسأله تحلیل خواهد نمود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
فهرست منابع
الف) منابع فارسی:
1) الهیان، مجتبی. (بهار1384). اوصاف قاضی در اسلام، پژوهش‌های فقهی، سال اول، شماره 1، ص 75-86.
2) روشن‌پژوه، محسن و دیگران. (بهمن1395). «راهنمای دادگاه درمان‌مدار در ایران»، معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه‌قضائیه با همکاریِ مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور.
3) عزیزی، علی و فریبا فولادگر. (1395). دادگاه‌های حلّ‌مسأله و جلوه‌های ترمیمی آن، دانش‌نامه عدالت ترمیمی، انتشارات میزان، صص 554-522.
4) قدوسی، آرش و موسویان، سمیرا. (پائیز1392). دادگاه درمان‌مدار؛ نگرشی نو در کنترل سوء مصرف مواد، فصلنامه طب اعتیاد، شماره2، صص97-95.
5) نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (79-1378). تقریرات درس جرم‌شناسی، دوره کارشناسی‌ارشد شهید بهشتی.
ب) منابع انگلیسی:
Berman, Greg. 2000. "What Is a Traditional Judge Anyway? Problem Solving in the State Courts." Judicature 84 (2):78-85.
Berman, Greg, and John Feinblatt. 2015. Good courts: The case for problem-solving justice. Vol. 8: Quid Pro Books.
Bruinsma, Gerben, and David Weisburd. 2014. Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice. Springer New York.
Carey, Shannon, and Janice Munsterman. 2008. Challenges and solutions to implementing problem solving courts from the traditional court management perspective. American University. Retrieved from: https://www. ncjrs. gov/App/Publications/abstract. aspx.
Casey, Pamela M., and David B. Rottman. 2005. "Problem-solving courts: Models and trends." Justice System Journal 26 (1):35-56.
Castellano, Ursula. 2011. "Problem‐solving courts: Theory and practice." Sociology Compass 5 (11):957-967.
Center for Substance Abuse Treatment, et al., 2004. Family dependency treatment courts: Addressing child abuse and neglect cases using the drug court model: Bureau of Justice Assistance: Washington, DC.
Falkin, Gary. 1993. "Coordinating drug treatment for offenders: A case study." Report to the National Institute of Justice.
Farole, Donald, Nora Puffett, Michael Rempel, and Francine Byrne. 2004. Collaborative Justice in Conventional Courts: Opportunities and Barriers. New York.
Farole Jr, Donald J., Nora Puffett, Michael Rempel, and Francine Byrne. 2005. "Applying problem-solving principles in mainstream courts: Lessons for state courts." Justice System Journal 26 (1):57-75.
Freiberg, Arie. 2001. "Problem-oriented courts: Innovative solutions to intractable problems?" Journal of judicial administration 11 (1):8-27.
Goldberg, Susan 2005. Judging for 21st scentury: A Problem-solving Approach. Ottawa: National Judicial Institute.
Hartley, Roger E. 2008. "Dedication for the Special Issue on Problem Solving Courts." Criminal Justice Review 33 (3):289-290.
Kerry, Nancey, and Susan Pennell. 2001. San Diego homeless court programe: a process & impact evaluation: San Diego association of goverments.
King, Michael S. 2009. Solution-focused judging bench book: Australasian Institute of Judicial Administration.
Nolan Jr, James L. 2010. "Harm reduction and the American difference: Drug treatment and problem-solving courts in comparative perspective." J. Health Care L. & Pol'y 13:31.
Nozhnik, Sofiya. Youth Court as a Court of Second Chances. Accessed: 2018.01.08
Office of Justice Programs. 1999. Reentry Courts: Managing The Transition From Prison To Community. 2018 (2018.1.8). Accessed 2.7.2017.
Popovic, Jelena. 2002. "Judicial officers: complementing conventional law and changing the culture of the judiciary." Law Context: A Socio-Legal J. 20 (2):121-136.
Rempel, Michael, Melissa Labriola, and Robert C. Davis. 2008. "Does Judicial Monitoring Deter Domestic Violence Recidivism?:Results of a Quasi-Experimental Comparison in the Bronx." Violence Against Women 14 (2):185-207.
Tata, Cyrus. 2013. "Beyond the revolving court door: is it time for problem-solving courts?" Scottish Justice Matters 1 (1):17-18.
Varin , John F. 2008. The unique problems of juvenile problem-solving courts.
Wexler, David B. 2000. "Therapeutic jurisprudence: An overview." TM cooley l. rev. 17:125.
Winick, Bruce J. 2002. "Therapeutic jurisprudence and problem solving courts." Fordham Urb. LJ 30 (3):1055.
Wolf, Robert Victor. 2001. "New strategies for an old profession: A court and a community combat a streetwalking epidemic." Justice System Journal 22 (3):347-359.
الف) منابع فارسی:
1) الهیان، مجتبی. (بهار1384). اوصاف قاضی در اسلام، پژوهش‌های فقهی، سال اول، شماره 1، ص 75-86.
2) روشن‌پژوه، محسن و دیگران. (بهمن1395). «راهنمای دادگاه درمان‌مدار در ایران»، معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه‌قضائیه با همکاریِ مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور.
3) عزیزی، علی و فریبا فولادگر. (1395). دادگاه‌های حلّ‌مسأله و جلوه‌های ترمیمی آن، دانش‌نامه عدالت ترمیمی، انتشارات میزان، صص 554-522.
4) قدوسی، آرش و موسویان، سمیرا. (پائیز1392). دادگاه درمان‌مدار؛ نگرشی نو در کنترل سوء مصرف مواد، فصلنامه طب اعتیاد، شماره2، صص97-95.
5) نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین. (79-1378). تقریرات درس جرم‌شناسی، دوره کارشناسی‌ارشد شهید بهشتی.
ب) منابع انگلیسی:
Berman, Greg. 2000. "What Is a Traditional Judge Anyway? Problem Solving in the State Courts." Judicature 84 (2):78-85.
Berman, Greg, and John Feinblatt. 2015. Good courts: The case for problem-solving justice. Vol. 8: Quid Pro Books.
Bruinsma, Gerben, and David Weisburd. 2014. Encyclopedia of Criminology and Criminal Justice. Springer New York.
Carey, Shannon, and Janice Munsterman. 2008. Challenges and solutions to implementing problem solving courts from the traditional court management perspective. American University. Retrieved from: https://www. ncjrs. gov/App/Publications/abstract. aspx.
Casey, Pamela M., and David B. Rottman. 2005. "Problem-solving courts: Models and trends." Justice System Journal 26 (1):35-56.
Castellano, Ursula. 2011. "Problem‐solving courts: Theory and practice." Sociology Compass 5 (11):957-967.
Center for Substance Abuse Treatment, et al., 2004. Family dependency treatment courts: Addressing child abuse and neglect cases using the drug court model: Bureau of Justice Assistance: Washington, DC.
Falkin, Gary. 1993. "Coordinating drug treatment for offenders: A case study." Report to the National Institute of Justice.
Farole, Donald, Nora Puffett, Michael Rempel, and Francine Byrne. 2004. Collaborative Justice in Conventional Courts: Opportunities and Barriers. New York.
Farole Jr, Donald J., Nora Puffett, Michael Rempel, and Francine Byrne. 2005. "Applying problem-solving principles in mainstream courts: Lessons for state courts." Justice System Journal 26 (1):57-75.
Freiberg, Arie. 2001. "Problem-oriented courts: Innovative solutions to intractable problems?" Journal of judicial administration 11 (1):8-27.
Goldberg, Susan 2005. Judging for 21st scentury: A Problem-solving Approach. Ottawa: National Judicial Institute.
Hartley, Roger E. 2008. "Dedication for the Special Issue on Problem Solving Courts." Criminal Justice Review 33 (3):289-290.
Kerry, Nancey, and Susan Pennell. 2001. San Diego homeless court programe: a process & impact evaluation: San Diego association of goverments.
King, Michael S. 2009. Solution-focused judging bench book: Australasian Institute of Judicial Administration.
Nolan Jr, James L. 2010. "Harm reduction and the American difference: Drug treatment and problem-solving courts in comparative perspective." J. Health Care L. & Pol'y 13:31.
Nozhnik, Sofiya. Youth Court as a Court of Second Chances. Accessed: 2018.01.08
Office of Justice Programs. 1999. Reentry Courts: Managing The Transition From Prison To Community. 2018 (2018.1.8). Accessed 2.7.2017.
Popovic, Jelena. 2002. "Judicial officers: complementing conventional law and changing the culture of the judiciary." Law Context: A Socio-Legal J. 20 (2):121-136.
Rempel, Michael, Melissa Labriola, and Robert C. Davis. 2008. "Does Judicial Monitoring Deter Domestic Violence Recidivism?:Results of a Quasi-Experimental Comparison in the Bronx." Violence Against Women 14 (2):185-207.
Tata, Cyrus. 2013. "Beyond the revolving court door: is it time for problem-solving courts?" Scottish Justice Matters 1 (1):17-18.
Varin , John F. 2008. The unique problems of juvenile problem-solving courts.
Wexler, David B. 2000. "Therapeutic jurisprudence: An overview." TM cooley l. rev. 17:125.
Winick, Bruce J. 2002. "Therapeutic jurisprudence and problem solving courts." Fordham Urb. LJ 30 (3):1055.
Wolf, Robert Victor. 2001. "New strategies for an old profession: A court and a community combat a streetwalking epidemic." Justice System Journal 22 (3):347-359.
