الگوهای مداخله کیفری تقنینی در قلمرو تجاوز زناشویی؛ مطالعه تطبیقی
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
دانشیار حقوق کیفری و جرم شناسی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3
دانشیار دانشکده حقوق گروه حقوق اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
4
استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
تجاوز زناشویی[1]، به عنوان یکی از بارزترین جلوههای خشونت خانگی علیه زنان، پدیدهای نوظهور نیست؛ اما مقابله با آن، تنها در دهههای اخیر مورد توجه نظامهای عدالت کیفری قرار گرفته است. اسناد بینالمللی خاطرنشان ساختهاند که رابطه زوجیت نباید به عنوان عاملی برای توجیه خشونتهای جنسی، مورد پذیرش قرار گیرد. این اسناد تأکید دارند که خشونت خانگی، نه یک مناقشه ساده خانوادگی، بلکه معضلی اجتماعی است که سلامت عمومی جامعه را تهدید میکند؛ لذا از دولتهای عضو خواستهاند با مداخله کیفری به حذف یا کاهش خشونت در خانواده اقدام نمایند. گرچه ضرورت مداخله کیفری برای مقابله با تجاوز زناشویی در بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته شده است، قانونگذاران آنها از الگوی واحدی در این زمینه پیروی نمیکنند. با دقت در قوانین کشورهای مختلف، برای مقابله با تجاوز زناشویی، چهار الگوی جرمانگاری (بهمثابه تجاوز به غیرهمسر، در صورت عدم زندگی مشترک زوجین، در فرض همراهی با آسیبهای جسمانی و خردسال بودن همسر) و سه الگوی کیفرگذاری (بهمثابه تجاوز به غیرهمسر، دارای مجازات شدیدتر و یا خفیفتر از آن) قابل شناسایی است. این مقاله، با روش توصیفی ـ تحلیلی، پس از تشریح الگوهای فوق و واکاوی دلایل توجیهکننده التزام کشورها به هر یک آنها، به بررسی وضعیت فعلی حقوق ایران در این خصوص میپردازد.
[1]. Marital rape
[1]. Marital rape
کلیدواژه‌ها
موضوعات
منابع فارسی
1. آذری، هاجر و زهرا بابازاده، «حمایت از زنان بزه‌دیدة خشونت جنسی خانگی در نظام عدالت کیفری ایران»، مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، دورة 49، 1398.
2. بابازاده، زهرا، خشونت جنسی خانگی در نظام حقوقی ایران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، 1396.
3. جعفری، مجتبی، جامعه‌شناسی حقوق کیفری (رویکرد انتقادی به حقوق کیفری)، بنیاد حقوقی میزان، چاپ اول، 1392.
4. حاجی ده‌آبادی، احمد؛ حاجی ده‌آبادی، محمدعلی؛ یوسفی، محمد، «بررسی مبنای ضرر در جرمانگاری تجاوز جنسی با رویکردی به فقه امامیه»، پژوهشنامة حقوق کیفری، سال چهارم، 1392.
5. روح‌الامینی، محمود، «نقش رضایت زوجه در برقراری رابطة جنسی با همسر در حقوق کیفری ایران و فرانسه»، در کتاب: دایرة-المعارف علوم جنایی (مجموعه مقاله‌های تازه‌های علوم جنایی)، کتاب سوم، نشر میزان، چاپ اول، 1397.
6. گودرزی، فریبا؛ موسوی‌بجنوردی، سیدمحمد؛ نوابی‌نژاد، شکوه، «بررسی روان‌شناختی تجاوز جنسی زناشویی با نگاهی فقهی و حقوقی موضوع»، پژوهشنامة زنان، سال هفتم، شمارة4، 1395.
7. فرجیها، محمد؛ نوبهار، رحیم؛ شاهبیگی، ایمان، «از تحریم تا تجریم تجاوز جنسی در روابط زوجین در پرتو نظریة تنظیم‌گری پاسخگو»، پژوهشنامة زنان، سال دهم، شمارة 3، 1398.
8. نوبهار، رحیم و ام‌البنین حسینی، «حدود روابط جنسی زن و شوهر در چارچوب قاعدة معاشرت به معروف»، فصلنامة خانواده‌پژوهی، سال چهاردهم، شمارة 53، 1397.
9. حرّ عاملی، وسایل‌الشیعه، جلد 20.
10. علامة مجلسی، بحارالانوار، جلد 71.
منابع انگلیسی
1. Ali Jackson, Nicky, Encyclopedia of domestic violence, Routledge, 2007.
2. Bagwell-Gray, Meredith, et al, "Intimate partner sexual violence: A review of terms, definitions and prevalence", trauma violence & abuse journal, Vol.16, 2015.
3. Blay-Cohen, Sue &, Dina Coster, "Marital rape in California: for better or for worse", San Fernando Valley L. Rev., 1980.
4. Douglas, Heather & Tanja Stark, Stories from survivors: Domestic violence and criminal justice interventions, University of Queensland, 2010.
5. Du Mont, Janice, et al, "Judicial sentencing in Canadian intimate partner sexual assault cases", Med & L, 2006.
6. Frank, David, et al, "Worldwide trends in the criminal regulation of sex: 1945 to 2005", American Sociological Review, 2010.
7. Fus, Theresa, "Criminalizing marital rape: A comparison of judicial and legislative approaches", Vand. J. Transnat'l L., 2006.
8. Handbook for Legislation on Violence against Women, United Nations, New York, 2010.
9. Kaganas, Felicity, "Rape in marriage law reform in Scotland and South Africa", International journal of law, policy & family, Vol.4, 1990.
10. Kilpatrick, Dean, et al, "Rape in marriage and in dating relationships: How bad is it for mental health", Annals of the New York Academy of Sciences, 1988.
11. Koshan, Jennifer, "The Criminalization of marital rape and law reform in Canada: A Modest feminist success story in combatting marital rape myths", 2017.
12. Lawrence, Ivan, "Punishment without law: How ends justify the means in marital rape", Denning LJ, 2006.
13. Lees, Sue, "Marital rape and marital murder", in book: Home truths about domestic violence: Feminist influences on policy and practice, Edited by Hanmer, Jalna and Catherine Itzin, Routledge, 2013.
14. Marrying too young: end child marriage, UNFPA, New York, 2012.
15. McMahon-Howard, Jennifer, et al, "Criminalizing spousal rape: The diffusion of legal reforms", Sociological Perspectives, 52(4), 2009.
16. McOrmond-Plummer, Louise, et al, Intimate partner sexual violence, Jessica Kingsley Publishers, London & Philadelphia, 2014.
17. Nanda, Rajni, "Marital rape: Recent position with the criminal law amendment act 2013", International journal of law & legal jurisprudence studies, vol.1, 2014.
18. Painter, Kate, "Wife rape in United Kingdom", paper presented at the American society of criminology (San Francisco), 50th Anniversary Meeting, University of Cambridge, November 1991.
19. Rao Kallakuru, Raveena & Pradyumna Soni. "Criminalization of marital rape in India: Understanding its constitutional, cultural & legal impact", NUJS L, Rev.11, 2018.
20. Riggins, Leah, "Criminalizing marital rape in Indonesia", Boston College Third World Law Journal, Vol.24, 2004.
21. Ryan, Rebecca M, "The sex right: A legal history of the marital rape exemption", Law & Social Inquiry, Vol.20, 1995.
22. Scheyett, Anna, "Marriage is the best defense: Policy on marital rape", Affilia, 3(4), 1988.
23. Susila, Muhammad Endriyo, "Islamic perspective on marital rape", Journal Media Hukum, 20(2), 2015.
24. Whatley, Mark, "For better or worse: The Case of marital rape", violence & victim journal, Vol.8, 1993.
25. World Health Organization, Sexual violence: Understanding and addressing violence against women, 2011.
قوانین
1. قانون حمایت خانواده
2. قانون مجازات اسلامی
3. قانون مدنی
4. Australia Criminal Code Act 1995
5. Albania Criminal Code 1995 (amended on 2014)
6. Bahamas Sexual Offences and Domestic Violence Act 2006
7. California Penal Code 2014
8. Connecticut Code 2005
9. France Penal Code 2006
10. German Criminal Code 2013
11. Indian Penal Code 1860 (amended on 1995)
12. Malaysia Penal Code 2015
13. Maryland Criminal Code 2017
14. Michigan Code 2011
15. Minnesota Statutes 2018
16. Nevada Code 2010
17. New York Penal Code 2014
18. Oklahoma Statutes 2014
19. Sexual Offences Act 2003
20. Singapore Penal Code 2008
21. Virginia Penal Code 2010
1. آذری، هاجر و زهرا بابازاده، «حمایت از زنان بزه‌دیدة خشونت جنسی خانگی در نظام عدالت کیفری ایران»، مطالعات حقوق کیفری و جرمشناسی، دورة 49، 1398.
2. بابازاده، زهرا، خشونت جنسی خانگی در نظام حقوقی ایران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد مطالعات زنان، دانشگاه تربیت مدرس، 1396.
3. جعفری، مجتبی، جامعه‌شناسی حقوق کیفری (رویکرد انتقادی به حقوق کیفری)، بنیاد حقوقی میزان، چاپ اول، 1392.
4. حاجی ده‌آبادی، احمد؛ حاجی ده‌آبادی، محمدعلی؛ یوسفی، محمد، «بررسی مبنای ضرر در جرمانگاری تجاوز جنسی با رویکردی به فقه امامیه»، پژوهشنامة حقوق کیفری، سال چهارم، 1392.
5. روح‌الامینی، محمود، «نقش رضایت زوجه در برقراری رابطة جنسی با همسر در حقوق کیفری ایران و فرانسه»، در کتاب: دایرة-المعارف علوم جنایی (مجموعه مقاله‌های تازه‌های علوم جنایی)، کتاب سوم، نشر میزان، چاپ اول، 1397.
6. گودرزی، فریبا؛ موسوی‌بجنوردی، سیدمحمد؛ نوابی‌نژاد، شکوه، «بررسی روان‌شناختی تجاوز جنسی زناشویی با نگاهی فقهی و حقوقی موضوع»، پژوهشنامة زنان، سال هفتم، شمارة4، 1395.
7. فرجیها، محمد؛ نوبهار، رحیم؛ شاهبیگی، ایمان، «از تحریم تا تجریم تجاوز جنسی در روابط زوجین در پرتو نظریة تنظیم‌گری پاسخگو»، پژوهشنامة زنان، سال دهم، شمارة 3، 1398.
8. نوبهار، رحیم و ام‌البنین حسینی، «حدود روابط جنسی زن و شوهر در چارچوب قاعدة معاشرت به معروف»، فصلنامة خانواده‌پژوهی، سال چهاردهم، شمارة 53، 1397.
9. حرّ عاملی، وسایل‌الشیعه، جلد 20.
10. علامة مجلسی، بحارالانوار، جلد 71.
منابع انگلیسی
1. Ali Jackson, Nicky, Encyclopedia of domestic violence, Routledge, 2007.
2. Bagwell-Gray, Meredith, et al, "Intimate partner sexual violence: A review of terms, definitions and prevalence", trauma violence & abuse journal, Vol.16, 2015.
3. Blay-Cohen, Sue &, Dina Coster, "Marital rape in California: for better or for worse", San Fernando Valley L. Rev., 1980.
4. Douglas, Heather & Tanja Stark, Stories from survivors: Domestic violence and criminal justice interventions, University of Queensland, 2010.
5. Du Mont, Janice, et al, "Judicial sentencing in Canadian intimate partner sexual assault cases", Med & L, 2006.
6. Frank, David, et al, "Worldwide trends in the criminal regulation of sex: 1945 to 2005", American Sociological Review, 2010.
7. Fus, Theresa, "Criminalizing marital rape: A comparison of judicial and legislative approaches", Vand. J. Transnat'l L., 2006.
8. Handbook for Legislation on Violence against Women, United Nations, New York, 2010.
9. Kaganas, Felicity, "Rape in marriage law reform in Scotland and South Africa", International journal of law, policy & family, Vol.4, 1990.
10. Kilpatrick, Dean, et al, "Rape in marriage and in dating relationships: How bad is it for mental health", Annals of the New York Academy of Sciences, 1988.
11. Koshan, Jennifer, "The Criminalization of marital rape and law reform in Canada: A Modest feminist success story in combatting marital rape myths", 2017.
12. Lawrence, Ivan, "Punishment without law: How ends justify the means in marital rape", Denning LJ, 2006.
13. Lees, Sue, "Marital rape and marital murder", in book: Home truths about domestic violence: Feminist influences on policy and practice, Edited by Hanmer, Jalna and Catherine Itzin, Routledge, 2013.
14. Marrying too young: end child marriage, UNFPA, New York, 2012.
15. McMahon-Howard, Jennifer, et al, "Criminalizing spousal rape: The diffusion of legal reforms", Sociological Perspectives, 52(4), 2009.
16. McOrmond-Plummer, Louise, et al, Intimate partner sexual violence, Jessica Kingsley Publishers, London & Philadelphia, 2014.
17. Nanda, Rajni, "Marital rape: Recent position with the criminal law amendment act 2013", International journal of law & legal jurisprudence studies, vol.1, 2014.
18. Painter, Kate, "Wife rape in United Kingdom", paper presented at the American society of criminology (San Francisco), 50th Anniversary Meeting, University of Cambridge, November 1991.
19. Rao Kallakuru, Raveena & Pradyumna Soni. "Criminalization of marital rape in India: Understanding its constitutional, cultural & legal impact", NUJS L, Rev.11, 2018.
20. Riggins, Leah, "Criminalizing marital rape in Indonesia", Boston College Third World Law Journal, Vol.24, 2004.
21. Ryan, Rebecca M, "The sex right: A legal history of the marital rape exemption", Law & Social Inquiry, Vol.20, 1995.
22. Scheyett, Anna, "Marriage is the best defense: Policy on marital rape", Affilia, 3(4), 1988.
23. Susila, Muhammad Endriyo, "Islamic perspective on marital rape", Journal Media Hukum, 20(2), 2015.
24. Whatley, Mark, "For better or worse: The Case of marital rape", violence & victim journal, Vol.8, 1993.
25. World Health Organization, Sexual violence: Understanding and addressing violence against women, 2011.
قوانین
1. قانون حمایت خانواده
2. قانون مجازات اسلامی
3. قانون مدنی
4. Australia Criminal Code Act 1995
5. Albania Criminal Code 1995 (amended on 2014)
6. Bahamas Sexual Offences and Domestic Violence Act 2006
7. California Penal Code 2014
8. Connecticut Code 2005
9. France Penal Code 2006
10. German Criminal Code 2013
11. Indian Penal Code 1860 (amended on 1995)
12. Malaysia Penal Code 2015
13. Maryland Criminal Code 2017
14. Michigan Code 2011
15. Minnesota Statutes 2018
16. Nevada Code 2010
17. New York Penal Code 2014
18. Oklahoma Statutes 2014
19. Sexual Offences Act 2003
20. Singapore Penal Code 2008
21. Virginia Penal Code 2010
