مطالعه اشتباه قراردادی در نظام حقوقی ایران و انگلیس بر پایه رویکردهای ذهنی‌گرایی و عینی‌گرایی
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری تخصصی حقوق خصوصی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
2
دانشیار گروه حقوق خصوصی پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
چکیده
شرط تشکیل قرارداد، توافق طرفین است اما این توافق ممکن است با وجود اشتباه مختل شود. تشخیص اشتباه قراردادی و تعیین حدود و ثغور آن، مبتنی بر دو رویکرد عینی گرایی و ذهنی گرایی صورت می پذیرد. در رویکرد ذهنی گرا، ذهنیت طرفین به قرارداد شکل می دهد و در صورت تعارض ذهنیت متعاقدین با قرارداد، ذهنیت متعاقدین ارجح است اما در رویکرد عینی گرا، معیارهای عینی در مقام اختلاف تعیین کننده اند و قرارداد با توافق ظاهری طرفین شکل می گیرد. در نوشته حاضر، سوال اصلی نگارنده این است که تشخیص اشتباه قراردادی و تعیین حدود وثغور آن در حقوق ایران و انگلیس مبتنی بر کدام یک از رویکردهای سابق صورت می پذیرد. بر خلاف آنچه که گفته می شود، حقوق ایران مانند حقوق انگلیس عینی گرا است. در این پژوهش که مبتنی بر روش تحلیلی –توصیفی است، نگارنده ابتدا شباهت ها و تفاوت های مبنایی حاکم در حقوق ایران و انگلیس را مشخص کرده است و با بررسی مسائل مربوط به اشتباه قراردادی، با رد ذهنی گرایی صرف، وضعیت عینی گرایی را در دو نظام مذکور شناسایی می کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
1) آل کاشف‌الغطاء، سید محمدحسین، 1359. ق، تحریرالمجلة، ج2 ، نجف، مکتبة النجاح و مکتبة فیروزآبادی
2) انصاری، مرتضی،1425 ق،المکاسب ج6، چ6، قم، مجمع الفکر السلامی
3) خویی، سید ابوالقاسم، بی‌تا، مصباح الفقاهة، به کوشش میرزا علی توحیدی ، قم ،انتشارات وجدانی
4) جعفری لنگرودی، محمدجعفر،1392، تاثیر اراده در حقوق مدنی، چ 3، تهران ، گنج دانش
5) صفایی ، سید حسین،1383ش، دوره مقدماتی حقوق مدنی جلد دوم قواعد عمومی قراردادها،چ2 ، تهران، نشر میزان
6) صفایی، سید حسین،1375ش، مقالاتی درباره حقوق مدنی و حقوق تطبیقی،چ 1، تهران، نشر میزان
7) شهیدی، مهدی،1388، اصول قراردادها و تعهدات، چ 4، تهران، انتشارات مجد
8) شهیدی، مهدی،1390، تشکیل قراردادها و تعهدات، ج1، چ 8، تهران، انتشارات مجد،
9) طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، 13780، حاشیة المکاسب ج 2 ،چ 4، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
10) فروغی، محمد علی، 1395،سیر حکمت در اروپا، چ 1، تهران، انتشارات نیلوفر
11) قنواتی، جلیل، 1383، مطالعه تطبیقی ایجاب و قبول، چ 1، قم، بوستان کتاب قم
12) کاتوزیان،ناصر،1399، قواعد عمومی قراردادها ج1، چ 4، تهران، گنج دانش
13) کاتوزیان،ناصر،1394، اعمال حقوقی قرارداد- ایقاع، چ14، تهران، شرکت سهامی انتشار
14) کاتوزیان، ناصر 1397، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چ 55، تهران، نشر میزان
15) کاظمی خراسانی، شیخ محمد علی، 1438ق، فوائدالصول ج 1، چ 12، قم، دفتر انتشارات اسلامی
16) معروف الحسنی، هاشم، بی‌تا، نظریة العقد فی الفقه جعفری، چ1، بیروت ، مکتبة هاشم
17) موسوی بجنوردی، سید محمد و ملیحی، سید مصطفی، 1394، « بررسی تطبیقی ماهیت اراده و آثار آن در نظام حقوقی ایران، فرانسه و آلمان با تکیه بر آرای امام خمینی(ره)»، پژوهشنامه متین ،سال هفدهم، شماره شصت و هشت، پاییز
18) خمینی، سید روح‌الله،1392، ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی، ج 2،چ4، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، تهران
19) نائینى، محمدحسین، 1418 ق ، منیةالطالب فی شرح المکاسب ج1 و 2 و 3،چ 1، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
20) Anson, B, (2002), Law of contract, London, Oxford University Press, 28th edition
21) Atiyeh, P.S; Adams, j; Macqueen, H, (2011), the sale of goods, Dorest, Dorest press, 10th edition
22) Barnes, W, (2008), The French Subjective Theory of Contract: Separating Rhetoric from Reality, Tulane Law Review, [Vol. 83:359
23) Burton, S J.,( 2009), the Elements of contract interpretation, Oxford, Oxford University Press,Second edition
24) Catala, p., 2006, Droit Des Obligations (Droit Français- Droit Libanais), LGDJ et DELTA et BRUYLANT, 1re édition
25) Corbin, A, (1952), on Contracts : One Volume Edition, Eagan,West Publishing Company
26) James P,(1979), Introduction to English Law.9 th ed. London.
27) Leiter, B, Objectivity and the Problems of Jurisprudence, 1993, Texas law review, Vol 72
28) Mckeag, E, (1968), Mistake in contract, A study on comparative jurisprudence, first AMS Edition, New York, First edition
29) MacMillan, C,) 2010(, Mistake in contract law, London, Hart Publishing, 1th edition
30) Ston, R: Devenney, James,(2015), The Modern LAW of Contract, London, Routwdge publish, 11th edition
31) Treitel, G.H, (1995), the law of contracts, London, sweet and Maxwell, 9th edtion
32) Turner, C, (2009), Contract law, London, UK edition- Trans- Atlantic Pubns, second edition
33) Turner, C, (2014), Unlocking contract law, London, Routledge, 4th edition
34) Turner, C, (2011), Contract law, (key case), London, Holder Education, second edition
35) Seriaux, A; Droit des obligation, Presses universitaires de france , 2e edition, Mars 1998
36) Perillo, J,(2000), Contract, The Origins of the Objective Theory of Contract Formation and Interpretation, published in Fordham Law Review,Vol.69, No. 2, November 2000.
37) Richardson, A and Bowden, J (1983) A new dictionary of Christian theology
38) Richards, P, (2011), Law of contract, Longman-Pearson, London, 9th edition
39) Williston, S, (1920), The Law of Contracts, Baker, Voorhis & Company, volume 1
40) Upex, R,2004, Davies on contract, 9th edtion, London, sweet and Maxwell
41) Bell v Lever Brothers Ltd, UKHL 2,, AC 161,, All ER 1
42) Cundy v Lindsay, (1877-78) LR 3 App Cas 459, All ER Rep 1149
43) Hartog V Colin and Shields, {1939} 3 All E.R.566
44) OT Africa Line Ltd v Vickers Plc [1996] 1 Lloyd’s Rep.
45) Lewis v Averay [1972] 1 QB 198
46) Soll V Buther, 1950,1 KB 671
47) Smith v Hughes (1871) L.R. 6 Q.B
48) Tamplin v James (1980)
2) انصاری، مرتضی،1425 ق،المکاسب ج6، چ6، قم، مجمع الفکر السلامی
3) خویی، سید ابوالقاسم، بی‌تا، مصباح الفقاهة، به کوشش میرزا علی توحیدی ، قم ،انتشارات وجدانی
4) جعفری لنگرودی، محمدجعفر،1392، تاثیر اراده در حقوق مدنی، چ 3، تهران ، گنج دانش
5) صفایی ، سید حسین،1383ش، دوره مقدماتی حقوق مدنی جلد دوم قواعد عمومی قراردادها،چ2 ، تهران، نشر میزان
6) صفایی، سید حسین،1375ش، مقالاتی درباره حقوق مدنی و حقوق تطبیقی،چ 1، تهران، نشر میزان
7) شهیدی، مهدی،1388، اصول قراردادها و تعهدات، چ 4، تهران، انتشارات مجد
8) شهیدی، مهدی،1390، تشکیل قراردادها و تعهدات، ج1، چ 8، تهران، انتشارات مجد،
9) طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، 13780، حاشیة المکاسب ج 2 ،چ 4، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
10) فروغی، محمد علی، 1395،سیر حکمت در اروپا، چ 1، تهران، انتشارات نیلوفر
11) قنواتی، جلیل، 1383، مطالعه تطبیقی ایجاب و قبول، چ 1، قم، بوستان کتاب قم
12) کاتوزیان،ناصر،1399، قواعد عمومی قراردادها ج1، چ 4، تهران، گنج دانش
13) کاتوزیان،ناصر،1394، اعمال حقوقی قرارداد- ایقاع، چ14، تهران، شرکت سهامی انتشار
14) کاتوزیان، ناصر 1397، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چ 55، تهران، نشر میزان
15) کاظمی خراسانی، شیخ محمد علی، 1438ق، فوائدالصول ج 1، چ 12، قم، دفتر انتشارات اسلامی
16) معروف الحسنی، هاشم، بی‌تا، نظریة العقد فی الفقه جعفری، چ1، بیروت ، مکتبة هاشم
17) موسوی بجنوردی، سید محمد و ملیحی، سید مصطفی، 1394، « بررسی تطبیقی ماهیت اراده و آثار آن در نظام حقوقی ایران، فرانسه و آلمان با تکیه بر آرای امام خمینی(ره)»، پژوهشنامه متین ،سال هفدهم، شماره شصت و هشت، پاییز
18) خمینی، سید روح‌الله،1392، ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی، ج 2،چ4، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، تهران
19) نائینى، محمدحسین، 1418 ق ، منیةالطالب فی شرح المکاسب ج1 و 2 و 3،چ 1، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
20) Anson, B, (2002), Law of contract, London, Oxford University Press, 28th edition
21) Atiyeh, P.S; Adams, j; Macqueen, H, (2011), the sale of goods, Dorest, Dorest press, 10th edition
22) Barnes, W, (2008), The French Subjective Theory of Contract: Separating Rhetoric from Reality, Tulane Law Review, [Vol. 83:359
23) Burton, S J.,( 2009), the Elements of contract interpretation, Oxford, Oxford University Press,Second edition
24) Catala, p., 2006, Droit Des Obligations (Droit Français- Droit Libanais), LGDJ et DELTA et BRUYLANT, 1re édition
25) Corbin, A, (1952), on Contracts : One Volume Edition, Eagan,West Publishing Company
26) James P,(1979), Introduction to English Law.9 th ed. London.
27) Leiter, B, Objectivity and the Problems of Jurisprudence, 1993, Texas law review, Vol 72
28) Mckeag, E, (1968), Mistake in contract, A study on comparative jurisprudence, first AMS Edition, New York, First edition
29) MacMillan, C,) 2010(, Mistake in contract law, London, Hart Publishing, 1th edition
30) Ston, R: Devenney, James,(2015), The Modern LAW of Contract, London, Routwdge publish, 11th edition
31) Treitel, G.H, (1995), the law of contracts, London, sweet and Maxwell, 9th edtion
32) Turner, C, (2009), Contract law, London, UK edition- Trans- Atlantic Pubns, second edition
33) Turner, C, (2014), Unlocking contract law, London, Routledge, 4th edition
34) Turner, C, (2011), Contract law, (key case), London, Holder Education, second edition
35) Seriaux, A; Droit des obligation, Presses universitaires de france , 2e edition, Mars 1998
36) Perillo, J,(2000), Contract, The Origins of the Objective Theory of Contract Formation and Interpretation, published in Fordham Law Review,Vol.69, No. 2, November 2000.
37) Richardson, A and Bowden, J (1983) A new dictionary of Christian theology
38) Richards, P, (2011), Law of contract, Longman-Pearson, London, 9th edition
39) Williston, S, (1920), The Law of Contracts, Baker, Voorhis & Company, volume 1
40) Upex, R,2004, Davies on contract, 9th edtion, London, sweet and Maxwell
41) Bell v Lever Brothers Ltd, UKHL 2,, AC 161,, All ER 1
42) Cundy v Lindsay, (1877-78) LR 3 App Cas 459, All ER Rep 1149
43) Hartog V Colin and Shields, {1939} 3 All E.R.566
44) OT Africa Line Ltd v Vickers Plc [1996] 1 Lloyd’s Rep.
45) Lewis v Averay [1972] 1 QB 198
46) Soll V Buther, 1950,1 KB 671
47) Smith v Hughes (1871) L.R. 6 Q.B
48) Tamplin v James (1980)
