نظریه‌های تفسیر قرارداد در حقوق ایران و امریکا
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران
2
استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران
چکیده
در حقوق ایران دو نظریه در تفسیر قرارداد مطرح است: نظریه «تفسیر بر مبنای قصد مشترک طرفین» در برابر نظریه «تفسیر اجتماعی و آزاد». در حقوق امریکا «متن‌گرایی» و «بافت‌گرایی» از مهم‌ترین نظریه‌های تفسیر قرارداد هستند. نظریه‌های دیگری در حقوق امریکا مطرحند که عبارتند از: «لفظ‌گرایی»، «عینیت‌گرایی»، «ذهنیت‌گرایی»، و «تفسیر بافتی‌ـ‌عینی» که تلفیقی از رویکردهای ذهنیت‌گرا و عینیت‌گرا است. پرسش این است که نقاط ضعف و قوت نظریه‌های تفسیری کدامند و میان نظریه‌های تفسیر قرارداد در حقوق ایران و حقوق امریکا چه نسبتی می‌توان برقرار کرد. در پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شده است که در حقوق امریکا، اگرچه نظریه‌های بافت‌گرا و ذهنیت‌گرا مدعی‌اند به بهترین وجه قصد واقعی اشخاص را به‌عنوان هدف اصلی تفسیر کشف و به نحو کامل «اصل آزادی اراده» را تضمین می‌کنند، به نظر می‌رسد متن‌گرایی و عینیت‌گرایی درعین‌حال که ارزش‌های حقوقی چون ثبات معاملات و اعتماد به قصد مشروع اشخاص را حفظ می‌کنند، ارزش‌های اقتصادی چون کارایی و سود حداکثری در معاملات را نیز تأمین می‌کنند. بنابراین در تفسیر قرارداد متن‌گرایی با رویکرد عینی نسبت به بافت‌گرایی و ذهنیت‌گرایی وجوه برتری بیشتری دارد. عدم اتکا بر نظریه‌های تفسیر متن و عدم توجه به معیارهای اقتصادی چون کارایی و سود حداکثری از عمده‌ترین ضعف‌های نظریه‌های تفسیر قرارداد در حقوق ایران است. تفسیر قرارداد با رویکرد قصد باطنی در ایران با نظریه‌های ذهنیت‌گرا و بافت‌گرا در امریکا قرابت دارد و تفسیر بر اساس قصد ظاهری را می‌توان با نظریه‌های عینیت‌گرا و متن‌گرا نزدیک دانست.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
الف) منابع فارسی
1- آشوری، داریوش (1374)، فرهنگ علوم انسانی، تهران: نشر مرکز.
2- افضلی، عبدالواحد و شاعر، مهدی و شریف، محمد مهدی (1398)، «عبور از تفسیر قرارداد به تحول قرارداد تأملی در اجتماعی شدن حقوق قراردادها»، در: فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی 27: 35-61.
3- انصاری مهدی (1393)، تحلیل اقتصادی حقوق قراردادها، تهران: جاودانه، جنگل.
4- اصغری آقمشهدی، فخرالدین و تقی‌پور درزی نقیبی، محمدحسین (1396)، «مطالعه تطبیقی تأثیر عرف و عادت در تفسیر قرارداد در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا و حقوق ایران»، در: مطالعات حقوقی تطبیقی 8/2: 413-442.
5- حبیبی، محمود (1392)، تفسیر قراردادهای بین المللی، تهران: میزان.
6- شعاریان، ابراهیم و ترابی، ابراهیم، (1393)، حقوق تعهدات، مطالعه تطبیقی طرح اصلاحی حقوق تعهدات فرانسه با حقوق ایران و اسناد بین المللی، تهران: شهر دانش.
7- شهیدی، مهدی (1390)، حقوق مدنی،: تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: مجد جلد اول.
8- شهیدی، مهدی،(1391)، حقوق مدنی،: اصول قراردادها و تعهدات. تهران: مجد جلد دوم.
9- شرفی، پوران، نصیران، داود (1400)، «مطالعه تطبیقی رویکرد تفسیر قرارداد در نظام حقوقی ایران و انگلیس»، در: نشریه حقوق اسلامی 69: 211-232.
10- رشوند بوکانی، محمدی، خسروی، ساردوئی (1401)، «تأثیر دیدگاه‌های تفسیری هرمنوتیک بر تفسیر قضایی قراردادها» در: مطالعات حقوقی 2: 175-207.
11- علومی یزدی، حمیدرضا و بابازاده، بابک (1389) «شیوه‌های تفسیر قرارداد در نظام حقوقی ایران و انگلستان»، در: پژوهش حقوق سیاست 29: 225-270.
12- علوی، سید محمدتقی و بابازاده، بابک (1389) «تفسیر قرارداد در نظام حقوقی کامن لا»، در: علامه 29: 149-176.
13- قشقایی، حسین (1378)، شیوه تفسیر قراردادهای خصوصی در حقوق ایران و نظام‌های حقوقی معاصر، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
14- کاتوزیان، ناصر(1384)، «تفسیر قرارداد»، در: مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران 70: 277-308.
15- کاتوزیان، ناصر (1390)، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها: آثار قرارداد، تهران: شرکت انتشار، جلد سوم.
16- کاتوزیان، ناصر (1385)، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها: مفهوم عقد- انعقاد و اعتبار قرارداد (تراضی). تهران: شرکت انتشار، جلد اول.
17- کاتوزیان، ناصر(1389)، حقوق مدنی: نظریه عمومی تعهدات. تهران: نشر میزان.
18- صاحبی، مهدی (1376)، تفسیر قراردادها در حقوق خصوصی، تهران: ققنوس.
19- محقق داماد، سید مصطفی و دیگران(1390)، حقوق قراردادها در فقه امامیه.. تهران: سمت، جلد اول.
20- مهدیزاده، احمد (1389)، اصول تفسیر قرارداد در حقوق ایران و امریکا، کارشناسی ارشد. دانشکده حقوق، دانشگاه تبریز.
21-واعظی، احمد (1392)، نظریه تفسیر متن، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ب) منابع لاتین
1- Ammann, Odile, Domestic Courts and the Interpretation of International Law. Methods and Reasoning Based on the Swiss Example. Leiden: Brill/Nijhoff, 2020.
2- Bagchi, Aditi, “Risk Averse Contract Interpretation”. Law and Contemporary Problems 82/4: 1-82, 2020. https://ssrn.com/abstract=3595849.
3- Barak, Aharon, Purposive Interpretation in Law. Princeton and Oxford: Princeton University Press, 2005.
4- Barnes, Jeffrey, "Contextualism: The Modern Approach To Statutory Interpretation". University of New South Wales Law Journal 41(4):1083-1113, 2018.
5- Benoliel, Uri.. “The Interpretation of Commercial Contracts: An Empirical Study”, 2017. SSRN Electronic Journal. 10.2139/ssrn.2902540.
6- Bix, Brian H., Contract Law rules, theory, and context. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
7- Burton, Steven J., Elements of contract interpretation. 1st edn. New York: Cambridge University Press, 2009.
8- Burton, Steven J., "A Lesson on Some Limits of Economic Analysis: Schwartz and Scott on Contract Interpretation". Indiana Law Journal 88/1, Article 6, 2013.
9- Catterwell, Ryan, A Unified Approach to Contract Interpretation. Oxford: Hart,2020
10- Cunningham, Lawrence A., “Contract Interpretation 2.0: Not Winner-Take-All But Best-Tool-For-The-Job”. Geo. Wash. L. Rev. 1625, 2018.
11- Mahoney, C. J. (2007). Treaties as Contracts: Textualism, Contract Theory, and the Interpretation of Treaties. The Yale Law Journal, 116(4), 824–857..
12- Garner, Bryan A., Black's Law Dictionary. 9th edn. St. Paul, MN: West, 2009.
13- Goldstein, Aaron D., "The Public Meaning Rule: Reconciling Meaning, Intent, and Contract Interpretation". Santa Clara Law Review 53/1: 73-142, 2013.
14- Klass,Gregory. Intent to Contract. Virginia Law Review, 95(6), 1437–1503,2009 http://www.jstor.org/stable/40344774
15- Klass, Gregory, "Interpretation and Construction in Contract Law". Georgetown Law Faculty Publications and Other Works, 2018. https://scholarship.law.georgetown.edu/facpub/1947.
16- Klass, Gregory, "Contracts, Constitutions, and Getting the Interpretation Construction Distinction Right". 18 Geo. J.L. & Pub. Pol’y, 2019. https://scholarship.law.georgetown.edu/facpub/2146.
17- Jiménez, Felipe, A Formalist Theory of Contract Law Adjudication, 2019, July 29, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3428765 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3428765
18- Mitchell, Cathrine, "Interpreting Commercial Contracts: The Policing Role of Context in English Law". Pages 231-245 in Larry DiMatteo and Martin Hogg (eds), Comparative Contract Law: British and American Perspectives, 2015. Published to Oxford Scholarship Online: January 2016.
19- Mitchell, Catherine, Interpretation of Contracts. 2nd edn. London and New York: Routledge, 2019.
20- Murray, John E., Jr. and Murray, Timothy, Corbin on Contracts Desk Edition. Danvers, Mass: Matthew Bender & Company, 2017.
21- Schwartz, Alan and Scott, Robert E., "Contract Theory and the Limits of Contract Law". The Yale Law Journal 113: 541-619, 2003.
22- Schwartz, Alan and Scott, Robert E., "Contract Interpretation Redux", 119 YALE L. J. 926, 2010. https://scholarship.law.columbia.edu/faculty_scholarship/337.
23- Silverstein, Joshua M., “Contract Interpretation Enforcement Costs: An Empirical Study of Textualism versus Contextualism Conducted via the West Key Number System”. Hofstra Law Review 47/3: 1011-1101, 2019.
24- Stanley Fish,”There is No Textualist Position”. 42 San Diego L. Rev. 629, 2005.
25- Watson, Bill, Literalism in Statutory Interpretation: What Is It and What Is Wrong with It? (July 19, 2021). 2021 U. Ill. L. Rev. Online 218 (2021)
1- آشوری، داریوش (1374)، فرهنگ علوم انسانی، تهران: نشر مرکز.
2- افضلی، عبدالواحد و شاعر، مهدی و شریف، محمد مهدی (1398)، «عبور از تفسیر قرارداد به تحول قرارداد تأملی در اجتماعی شدن حقوق قراردادها»، در: فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی 27: 35-61.
3- انصاری مهدی (1393)، تحلیل اقتصادی حقوق قراردادها، تهران: جاودانه، جنگل.
4- اصغری آقمشهدی، فخرالدین و تقی‌پور درزی نقیبی، محمدحسین (1396)، «مطالعه تطبیقی تأثیر عرف و عادت در تفسیر قرارداد در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا و حقوق ایران»، در: مطالعات حقوقی تطبیقی 8/2: 413-442.
5- حبیبی، محمود (1392)، تفسیر قراردادهای بین المللی، تهران: میزان.
6- شعاریان، ابراهیم و ترابی، ابراهیم، (1393)، حقوق تعهدات، مطالعه تطبیقی طرح اصلاحی حقوق تعهدات فرانسه با حقوق ایران و اسناد بین المللی، تهران: شهر دانش.
7- شهیدی، مهدی (1390)، حقوق مدنی،: تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: مجد جلد اول.
8- شهیدی، مهدی،(1391)، حقوق مدنی،: اصول قراردادها و تعهدات. تهران: مجد جلد دوم.
9- شرفی، پوران، نصیران، داود (1400)، «مطالعه تطبیقی رویکرد تفسیر قرارداد در نظام حقوقی ایران و انگلیس»، در: نشریه حقوق اسلامی 69: 211-232.
10- رشوند بوکانی، محمدی، خسروی، ساردوئی (1401)، «تأثیر دیدگاه‌های تفسیری هرمنوتیک بر تفسیر قضایی قراردادها» در: مطالعات حقوقی 2: 175-207.
11- علومی یزدی، حمیدرضا و بابازاده، بابک (1389) «شیوه‌های تفسیر قرارداد در نظام حقوقی ایران و انگلستان»، در: پژوهش حقوق سیاست 29: 225-270.
12- علوی، سید محمدتقی و بابازاده، بابک (1389) «تفسیر قرارداد در نظام حقوقی کامن لا»، در: علامه 29: 149-176.
13- قشقایی، حسین (1378)، شیوه تفسیر قراردادهای خصوصی در حقوق ایران و نظام‌های حقوقی معاصر، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
14- کاتوزیان، ناصر(1384)، «تفسیر قرارداد»، در: مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران 70: 277-308.
15- کاتوزیان، ناصر (1390)، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها: آثار قرارداد، تهران: شرکت انتشار، جلد سوم.
16- کاتوزیان، ناصر (1385)، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها: مفهوم عقد- انعقاد و اعتبار قرارداد (تراضی). تهران: شرکت انتشار، جلد اول.
17- کاتوزیان، ناصر(1389)، حقوق مدنی: نظریه عمومی تعهدات. تهران: نشر میزان.
18- صاحبی، مهدی (1376)، تفسیر قراردادها در حقوق خصوصی، تهران: ققنوس.
19- محقق داماد، سید مصطفی و دیگران(1390)، حقوق قراردادها در فقه امامیه.. تهران: سمت، جلد اول.
20- مهدیزاده، احمد (1389)، اصول تفسیر قرارداد در حقوق ایران و امریکا، کارشناسی ارشد. دانشکده حقوق، دانشگاه تبریز.
21-واعظی، احمد (1392)، نظریه تفسیر متن، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ب) منابع لاتین
1- Ammann, Odile, Domestic Courts and the Interpretation of International Law. Methods and Reasoning Based on the Swiss Example. Leiden: Brill/Nijhoff, 2020.
2- Bagchi, Aditi, “Risk Averse Contract Interpretation”. Law and Contemporary Problems 82/4: 1-82, 2020. https://ssrn.com/abstract=3595849.
3- Barak, Aharon, Purposive Interpretation in Law. Princeton and Oxford: Princeton University Press, 2005.
4- Barnes, Jeffrey, "Contextualism: The Modern Approach To Statutory Interpretation". University of New South Wales Law Journal 41(4):1083-1113, 2018.
5- Benoliel, Uri.. “The Interpretation of Commercial Contracts: An Empirical Study”, 2017. SSRN Electronic Journal. 10.2139/ssrn.2902540.
6- Bix, Brian H., Contract Law rules, theory, and context. Cambridge: Cambridge University Press, 2012.
7- Burton, Steven J., Elements of contract interpretation. 1st edn. New York: Cambridge University Press, 2009.
8- Burton, Steven J., "A Lesson on Some Limits of Economic Analysis: Schwartz and Scott on Contract Interpretation". Indiana Law Journal 88/1, Article 6, 2013.
9- Catterwell, Ryan, A Unified Approach to Contract Interpretation. Oxford: Hart,2020
10- Cunningham, Lawrence A., “Contract Interpretation 2.0: Not Winner-Take-All But Best-Tool-For-The-Job”. Geo. Wash. L. Rev. 1625, 2018.
11- Mahoney, C. J. (2007). Treaties as Contracts: Textualism, Contract Theory, and the Interpretation of Treaties. The Yale Law Journal, 116(4), 824–857..
12- Garner, Bryan A., Black's Law Dictionary. 9th edn. St. Paul, MN: West, 2009.
13- Goldstein, Aaron D., "The Public Meaning Rule: Reconciling Meaning, Intent, and Contract Interpretation". Santa Clara Law Review 53/1: 73-142, 2013.
14- Klass,Gregory. Intent to Contract. Virginia Law Review, 95(6), 1437–1503,2009 http://www.jstor.org/stable/40344774
15- Klass, Gregory, "Interpretation and Construction in Contract Law". Georgetown Law Faculty Publications and Other Works, 2018. https://scholarship.law.georgetown.edu/facpub/1947.
16- Klass, Gregory, "Contracts, Constitutions, and Getting the Interpretation Construction Distinction Right". 18 Geo. J.L. & Pub. Pol’y, 2019. https://scholarship.law.georgetown.edu/facpub/2146.
17- Jiménez, Felipe, A Formalist Theory of Contract Law Adjudication, 2019, July 29, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3428765 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3428765
18- Mitchell, Cathrine, "Interpreting Commercial Contracts: The Policing Role of Context in English Law". Pages 231-245 in Larry DiMatteo and Martin Hogg (eds), Comparative Contract Law: British and American Perspectives, 2015. Published to Oxford Scholarship Online: January 2016.
19- Mitchell, Catherine, Interpretation of Contracts. 2nd edn. London and New York: Routledge, 2019.
20- Murray, John E., Jr. and Murray, Timothy, Corbin on Contracts Desk Edition. Danvers, Mass: Matthew Bender & Company, 2017.
21- Schwartz, Alan and Scott, Robert E., "Contract Theory and the Limits of Contract Law". The Yale Law Journal 113: 541-619, 2003.
22- Schwartz, Alan and Scott, Robert E., "Contract Interpretation Redux", 119 YALE L. J. 926, 2010. https://scholarship.law.columbia.edu/faculty_scholarship/337.
23- Silverstein, Joshua M., “Contract Interpretation Enforcement Costs: An Empirical Study of Textualism versus Contextualism Conducted via the West Key Number System”. Hofstra Law Review 47/3: 1011-1101, 2019.
24- Stanley Fish,”There is No Textualist Position”. 42 San Diego L. Rev. 629, 2005.
25- Watson, Bill, Literalism in Statutory Interpretation: What Is It and What Is Wrong with It? (July 19, 2021). 2021 U. Ill. L. Rev. Online 218 (2021)
