ضمانت اجرای ممنوعیت سوء استفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران
2
دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران
3
دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، ایران
چکیده
اصحاب دعوا، در دادرسی مدنی حقوق متعددی دارند؛ ممکن است این حقوق مورد سوءاستفاده قرارگیرد. دراینراستا مطابق اصل 40 قانون اساسی ایران و مبانی دیگر (از جمله نقش ممنوعیت سوءاستفاده از حق بهعنوان یکی از اصول حقوقی، توجه به هدف دادرسی مدنی، نظم عمومی و نیز نقش اخلاق در حقوق)، سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی نیز ممنوع است. ممنوعیت سوءاستفاده از حق، مانند سایر قواعد حقوقی نیاز به ضمانتاجرا دارد؛ بر این اساس، ضرورت دارد ضمانتاجرای این اصل حقوقی، شناسایی گردد و پژوهش حاضر بههمینمنظور، ارائه گردیده است. نتایج این نوشتار، حاکی از آن است که ضمانتاجرای ممنوعیت سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی، در دودستهی ضمانتاجرای عام (شامل «عدم ترتب اثر بر عمل سوءاستفادهآمیز» و «جبران خسارت») و خاص (شامل «جریمه مدنی» و «مسئولیت کیفری») قرار میگیرد. هریک از این ضمانتاجراها ماهیت، شرایط و قواعد خاصی دارند که در این تحقیق تبیین میگردند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
4. منابع
4-1. فارسی
1. ایزانلو، محسن و شاهین، ابوالفضل(1399). «جریمه مدنی؛ مطالعه‌ای در حقوق تطبیقی و حقوق تجارت بین‌الملل»،فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی،شماره 92،صص85 تا 51، 64.
2. بازگیر،یدالله(1381). تشریفات دادرسی مدنی در آیینه آراء دیوانعالی کشور، تهران، فردوسی.
3. بافهم، محمد؛ فهیمی، عزیزاله و حسن‌زاده، مهدی(1402). «سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه»،فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، شماره1، صص157-133.
4. بولانژه،ژان،«اصول کلی حقوق و حقوق موضوعه»،ترجمه محمدزاه-وادقانی،علیرضا(1376)،مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی،شماره 36،صص 100-73.
5. پاک‌باز، سیامک(1400). شرح قانون مدنی فرانسه(ترجمه و پژوهش)، تهران، میزان.
6. حیدری، احمد(1392). شیوه‌های نقد و تحلیل آراء قضایی دیوانعالی کشور،تهران، خط سوم.
7. خدابخشی، عبدالله(1393). حقوق حاکم بر اجرای احکام مدنی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
8. ریپر،ژرژ،قاعده اخلاقی در تعهدات مدنی،ترجمه درودیان،حسنعلی (1393). برمنهج عدل،انتشارات دانشگاه تهران.
9. زراعت،عباس(1390). بطلان در آیین دادرسی کیفری،تهران، میزان.
10. سربازیان، مجید و سیاوش‌پور، اسماعیل،(1398). «مبانی صدور قرار عدم استماع دعوا در مواجهه با چالش‌های حقوقی پیرامون آن»، فصلنامه تعالی حقوق، شماره 4، صص84-60.
11. شمس،عبدالله(1388). آیین دادرسی مدنی دوره پیشرفته،تهران،دراک،جلد 1.
12. شهیدی، مهدی(1380). «تجاوز از حق»، تحقیقات حقوقی، شماره‌های 33 و 34، صص 31-63.
13. فضلعلی، محمدهادی(1385). «خسارت دادرسی (بررسی تحولات قوانین و رویه قضایی)/ قسمت پایانی»، ماهنامه دادرسی، شماره 59،صص20-10.
14. کاتوزیان، ناصر(1376). دوره حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، جلد3.
15. کاتوزیان، ناصر(1383). اعتبار امر قضاوت شده در دعوای مدنی،تهران، میزان.
16. کاتوزیان،ناصر (1385). فلسفه حقوق،تهران،شرکت سهامی انتشار،جلد1.
17. کاتوزیان،ناصر(1391).الزامات خارج از قرارداد مسئولیت مدنی،تهران،انتشارات دانشگاه تهران،تهران. جلد1.
18. کوشه، ژرراد؛ جان لانگلد و دانیل ولبو(1391). آیین دادرسی مدنی فرانسه، ترجمه‌ی سیداحمد‌علی هاشمی، تهران، نشر دادگستر.
19. متین‌دفتری، احمد(1389). آئین دادرسی مدنی و بازرگانی، دوره دو جلدی، تهران، مجد، جلد 1.
20. محسنی، حسن(1394). «نقص اعمال آیین دادرسی مدنی در حقوق فرانسه»، مجله حقوق تطبیقی، شماره2، صص 808-793.
21. محسنی، حسن(1401). آیین دادرسی مدنی فرانسه(برگردان و پژوهش)، تهران،شرکت سهامی انتشار، جلد1.
22. محقق‌داماد، سیدمصطفی و حاجیان، هانی(1400). «نظریه عمومی جریمه مدنی (تعزیرات غیرکیفری) در فقه اسلامی و حقوق ایران»، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۱۱۴، صص221-193.
23. نهرینی، فریدون(1389). آیین دادرسی مدنی، تهران، گنج دانش، جلد2.
4-2. عربی
24. آشتیانی، محمدحسن بن جعفر(1369 ه.ق). کتاب القضاء، تهران، چاپخانه رنگین.
25. حسینی‌مراغی، سیدمیرعبدالفتاح(1419ه.ق). العناوین،قم، موسسه النشر الاسلامی، جلد2.
26. دیلمی‌سلار، حمزه بن عبدالعزیز(1404ه.ق). المراسم العلویه و الاحکام النبویه فی الفقه الامامی، قم، منشورات الحرمین.
27. مظفر، محمدرضا(1405ه.ق). اصول‌الفقه، بی‌جا: نشر دانش اسلامی.
28. موحدی‌لنکرانی، محمدفاضل(1429ه.ق). معتمد الأصول، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، جلد1.
29. نراقی، احمد(1415ه.ق). مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، موسسه آل‌البیت علیهم-السلام، جلد ۱۷.
4-3. لاتین
30. Blary-Clément, Édith(1991). “Spécificités et sanctions des manoeuvres dilatoires dans le procès civil”, Legal Week, JCP I, 3534.
31. Broyelle, Camile(2020). Contentieux administratif, Paris, LGDJ.
32. Cadiet, Loïc et leTourneau, Philippe(2015). “Abus de droit”, Paris, Dalloz.
33. Cassia, Paul(2016) “L’inquiétante justice administrative de demain”, Recueil Dalloz, N° 42.
34. Cécile, Chainais; Ferrand, Frédérique; Guinchard Serge et Mayer, Lucie, Procedure Civile(2020). Common and Special Civil Law, MARD and Arbitration, Paris, Dalloz.
35. Chainais, Cécile; Saletti, Achille; Hess, Burkhard et Van Drooghenbroeck, Jean-François(2017). L’office du juge: Études de droit comparé, Paris, Bruxelles : Bruylant.
36. Colin, Ambroise et Capitan, Henri(1953), Traité de droit civil, Paris, Dalloz.
37. Cornu, Gérard et Capitant, Henri(2018), Vocabulaire juridique, Paris, PUF.
38. Jacquet, Morgane(2021). “La sanction de l’abus du droit d’agir en justice dans les procès civil et administratif”, Master de Justice et droit du procès (Universite Paris pantheon-assas).
39. Jeuland, Emmanuel(2018). Droit processuel général, Paris: LGDJ-Lextenso.
40. Josserand, Louis(1939). De l’esprit des droits et de leur relativité : Théorie dite de l’abus des droits, Paris, Dalloz.
41. Mauzy, Jean-Roch(2018). “Vivre sans plaider est-ce contentement?” : l’amende pour recours abusif devant le Conseil d’État”, Actualité juridique, droit administratif (AJDA).
42. Noguellou, Rozen(2011). “Les recours abusifs”, Droit administratif.
43. Poulet, Florian(2015). “La condamnation de l’administration à des dommages-intérêts pour résistance abusive: Une hypothèse de responsabilité administrative à encourager?”, Revue générale du droit Etudes et réflexions.
44. Tissier, Albert-Anatole(1906). Le centenaire du Code de procédure civile et les projets de réforme, Revue trimestrielle de droit civil (RTD civ).
45. Waline, M.(1980) “L’État peut-il être condamné à l’amende d’appel abusif? : CE ass., 27 avril 1979, Ministre délégué à l’économie et aux finances c/ Mme Lestrade”, RDP.
4-4. آراء
46. Conseil d'Etat (CE), Assemblée, 5 juillet 1985, n° 21893.
47. Cour de cassation,1ère civ, 1 juin 2017, n°16-17.744.
48. Cour de cassation,1ère civ.,18 mars. 2020, Inédit. civ. I, n° 19-10.396.
49. Cour de cassation,2ème civ,11 mai 2017, n°16-21.061.
50. Cour de cassation,2ème civ,19 mars 2020, n°19-10.981.
51. Cour de cassation,2ème civ,20 avril 2017 n°16-15.936.
52. Cour de cassation,2ème civ.,25 juin 2015, n°14-19.599.
53. Cour de cassation,2ème civ.,3 septembre 2015, n° 14-11.676.
54. Cour de cassation,3ème civ,12 octobre 2017, n°13-24.952.
55. Cour de cassation,3ème civ,14 mai 2020, n°19-13.785.
56. Cour de cassation,de Assemblée Plénière,7 juillet 2006, n°04-10.672.
57. Cour de cassation,Soc.,6 janvier 2021, n°19-19.491.
4-1. فارسی
1. ایزانلو، محسن و شاهین، ابوالفضل(1399). «جریمه مدنی؛ مطالعه‌ای در حقوق تطبیقی و حقوق تجارت بین‌الملل»،فصلنامه علمی دیدگاه‌های حقوق قضایی،شماره 92،صص85 تا 51، 64.
2. بازگیر،یدالله(1381). تشریفات دادرسی مدنی در آیینه آراء دیوانعالی کشور، تهران، فردوسی.
3. بافهم، محمد؛ فهیمی، عزیزاله و حسن‌زاده، مهدی(1402). «سوءاستفاده از حق در دادرسی مدنی ایران و فرانسه»،فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، شماره1، صص157-133.
4. بولانژه،ژان،«اصول کلی حقوق و حقوق موضوعه»،ترجمه محمدزاه-وادقانی،علیرضا(1376)،مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی،شماره 36،صص 100-73.
5. پاک‌باز، سیامک(1400). شرح قانون مدنی فرانسه(ترجمه و پژوهش)، تهران، میزان.
6. حیدری، احمد(1392). شیوه‌های نقد و تحلیل آراء قضایی دیوانعالی کشور،تهران، خط سوم.
7. خدابخشی، عبدالله(1393). حقوق حاکم بر اجرای احکام مدنی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
8. ریپر،ژرژ،قاعده اخلاقی در تعهدات مدنی،ترجمه درودیان،حسنعلی (1393). برمنهج عدل،انتشارات دانشگاه تهران.
9. زراعت،عباس(1390). بطلان در آیین دادرسی کیفری،تهران، میزان.
10. سربازیان، مجید و سیاوش‌پور، اسماعیل،(1398). «مبانی صدور قرار عدم استماع دعوا در مواجهه با چالش‌های حقوقی پیرامون آن»، فصلنامه تعالی حقوق، شماره 4، صص84-60.
11. شمس،عبدالله(1388). آیین دادرسی مدنی دوره پیشرفته،تهران،دراک،جلد 1.
12. شهیدی، مهدی(1380). «تجاوز از حق»، تحقیقات حقوقی، شماره‌های 33 و 34، صص 31-63.
13. فضلعلی، محمدهادی(1385). «خسارت دادرسی (بررسی تحولات قوانین و رویه قضایی)/ قسمت پایانی»، ماهنامه دادرسی، شماره 59،صص20-10.
14. کاتوزیان، ناصر(1376). دوره حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادها، تهران، شرکت سهامی انتشار، جلد3.
15. کاتوزیان، ناصر(1383). اعتبار امر قضاوت شده در دعوای مدنی،تهران، میزان.
16. کاتوزیان،ناصر (1385). فلسفه حقوق،تهران،شرکت سهامی انتشار،جلد1.
17. کاتوزیان،ناصر(1391).الزامات خارج از قرارداد مسئولیت مدنی،تهران،انتشارات دانشگاه تهران،تهران. جلد1.
18. کوشه، ژرراد؛ جان لانگلد و دانیل ولبو(1391). آیین دادرسی مدنی فرانسه، ترجمه‌ی سیداحمد‌علی هاشمی، تهران، نشر دادگستر.
19. متین‌دفتری، احمد(1389). آئین دادرسی مدنی و بازرگانی، دوره دو جلدی، تهران، مجد، جلد 1.
20. محسنی، حسن(1394). «نقص اعمال آیین دادرسی مدنی در حقوق فرانسه»، مجله حقوق تطبیقی، شماره2، صص 808-793.
21. محسنی، حسن(1401). آیین دادرسی مدنی فرانسه(برگردان و پژوهش)، تهران،شرکت سهامی انتشار، جلد1.
22. محقق‌داماد، سیدمصطفی و حاجیان، هانی(1400). «نظریه عمومی جریمه مدنی (تعزیرات غیرکیفری) در فقه اسلامی و حقوق ایران»، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۱۱۴، صص221-193.
23. نهرینی، فریدون(1389). آیین دادرسی مدنی، تهران، گنج دانش، جلد2.
4-2. عربی
24. آشتیانی، محمدحسن بن جعفر(1369 ه.ق). کتاب القضاء، تهران، چاپخانه رنگین.
25. حسینی‌مراغی، سیدمیرعبدالفتاح(1419ه.ق). العناوین،قم، موسسه النشر الاسلامی، جلد2.
26. دیلمی‌سلار، حمزه بن عبدالعزیز(1404ه.ق). المراسم العلویه و الاحکام النبویه فی الفقه الامامی، قم، منشورات الحرمین.
27. مظفر، محمدرضا(1405ه.ق). اصول‌الفقه، بی‌جا: نشر دانش اسلامی.
28. موحدی‌لنکرانی، محمدفاضل(1429ه.ق). معتمد الأصول، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، جلد1.
29. نراقی، احمد(1415ه.ق). مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، موسسه آل‌البیت علیهم-السلام، جلد ۱۷.
4-3. لاتین
30. Blary-Clément, Édith(1991). “Spécificités et sanctions des manoeuvres dilatoires dans le procès civil”, Legal Week, JCP I, 3534.
31. Broyelle, Camile(2020). Contentieux administratif, Paris, LGDJ.
32. Cadiet, Loïc et leTourneau, Philippe(2015). “Abus de droit”, Paris, Dalloz.
33. Cassia, Paul(2016) “L’inquiétante justice administrative de demain”, Recueil Dalloz, N° 42.
34. Cécile, Chainais; Ferrand, Frédérique; Guinchard Serge et Mayer, Lucie, Procedure Civile(2020). Common and Special Civil Law, MARD and Arbitration, Paris, Dalloz.
35. Chainais, Cécile; Saletti, Achille; Hess, Burkhard et Van Drooghenbroeck, Jean-François(2017). L’office du juge: Études de droit comparé, Paris, Bruxelles : Bruylant.
36. Colin, Ambroise et Capitan, Henri(1953), Traité de droit civil, Paris, Dalloz.
37. Cornu, Gérard et Capitant, Henri(2018), Vocabulaire juridique, Paris, PUF.
38. Jacquet, Morgane(2021). “La sanction de l’abus du droit d’agir en justice dans les procès civil et administratif”, Master de Justice et droit du procès (Universite Paris pantheon-assas).
39. Jeuland, Emmanuel(2018). Droit processuel général, Paris: LGDJ-Lextenso.
40. Josserand, Louis(1939). De l’esprit des droits et de leur relativité : Théorie dite de l’abus des droits, Paris, Dalloz.
41. Mauzy, Jean-Roch(2018). “Vivre sans plaider est-ce contentement?” : l’amende pour recours abusif devant le Conseil d’État”, Actualité juridique, droit administratif (AJDA).
42. Noguellou, Rozen(2011). “Les recours abusifs”, Droit administratif.
43. Poulet, Florian(2015). “La condamnation de l’administration à des dommages-intérêts pour résistance abusive: Une hypothèse de responsabilité administrative à encourager?”, Revue générale du droit Etudes et réflexions.
44. Tissier, Albert-Anatole(1906). Le centenaire du Code de procédure civile et les projets de réforme, Revue trimestrielle de droit civil (RTD civ).
45. Waline, M.(1980) “L’État peut-il être condamné à l’amende d’appel abusif? : CE ass., 27 avril 1979, Ministre délégué à l’économie et aux finances c/ Mme Lestrade”, RDP.
4-4. آراء
46. Conseil d'Etat (CE), Assemblée, 5 juillet 1985, n° 21893.
47. Cour de cassation,1ère civ, 1 juin 2017, n°16-17.744.
48. Cour de cassation,1ère civ.,18 mars. 2020, Inédit. civ. I, n° 19-10.396.
49. Cour de cassation,2ème civ,11 mai 2017, n°16-21.061.
50. Cour de cassation,2ème civ,19 mars 2020, n°19-10.981.
51. Cour de cassation,2ème civ,20 avril 2017 n°16-15.936.
52. Cour de cassation,2ème civ.,25 juin 2015, n°14-19.599.
53. Cour de cassation,2ème civ.,3 septembre 2015, n° 14-11.676.
54. Cour de cassation,3ème civ,12 octobre 2017, n°13-24.952.
55. Cour de cassation,3ème civ,14 mai 2020, n°19-13.785.
56. Cour de cassation,de Assemblée Plénière,7 juillet 2006, n°04-10.672.
57. Cour de cassation,Soc.,6 janvier 2021, n°19-19.491.
