تکمیل مفاد قرارداد
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
عضو هیئت علمی گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران (دانشکدگان فارابی)، قم، ایران
چکیده
در انعقاد قرارداد، گاهی نیازمند آن هستیم که معلوم کردن برخی مفاد آن را به آینده بسپاریم و درباره ارکان اساسی عقد توافق کنیم. بسیاری از حقوق‌دانان این قرارداد را مبهم و حتی باطل می‌دانند؛ اما با توجه به ارتباط اندکی که شرایط معلوم و معین با نظم عمومی دارد، از فقه و قانون مدنی و رویه تجارتی چنین بطلانی برنمی‌آید. پس مسئله آن است که ضوابط تکمیل مفاد قرارداد کدام است؟ با بررسی احکام حقوقی موجود در قانون مدنی، از راه تفسیر لفظی و سیاقی احکام و با نظر به عرصه عمل، به این نتیجه می‌توان رسید که تکمیل قرارداد ناتمام که مشروع بوده و امکان اجرا داشته باشد، می‌تواند به ضابطه عینی سپرده شود یا اینکه اراده دو طرف عقد یا یکی از طرفین یا ثالث حاکم باشد. در صورتی که این معیارها در قرارداد نباشد، دادگاه می‌تواند خود وارد شود و به تکمیل قرارداد بپردازد؛ مثلاً به رویه طرفین توجه یا آن را تجزیه کند. همه این موارد، در صورتی صحیح است که بتوان ضابطه عینی یا تصمیم شخصی یا رأی دادگاه را ارزیابی کرد. در غیر این صورت، قرارداد باطل است؛ بنابراین، رویکردهای حقوق‌دانان مدنی که برگرفته از نگاه پوزیتیویستی به قراردادها، مورد انتقاد است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
منابع مورد استفاده
الف. منابع فارسی
1. انصاری، مهدی (۱۳۹۰)، تحلیل اقتصادی حقوق قراردادها، جنگل، چاپ نخست.
2. جابری، محمدصالح، (۱۳۹۶)، حقوق ساخت‌وساز، چاپ اول، میزان.
3. جعفری لنگرودی، محمّد جعفر (1380)، فلسفه حقوق مدنی، چ. اول، گنج دانش، تهران.
4. شهیدی، سیدمرتضی، قواعد حقوقی حاکم بر معاملات در بورس‌های کالایی، چ. نخست، میزان.
5. شهیدی، مهدی (1382)، حقوق مدنی، ج. اول (تشکیل قراردادها و تعهدات)، چ. سوم، مجد، تهران.
6. صفایی، سیدحسین، محمود کاظمی، مرتضی عادل و اکبر میرزانژاد (1392)، حقوق بیع بین‌المللی (بررسی کنوانسیون بیع بین‌المللی 1980، با مطالعه تطبیقی حقوق ایران، فرانسه، انگلیس و ایالات متحده امریکا، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تهران.
7. عبدی‌پور فرد، ابراهیم (1392)، مباحث تحلیلی از حقوق تجارت، چاپ دوم، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
8. قنواتی، جلیل و عبداله رجبی (1396)، «بررسی ضرورت رفع ابهام از مفاد قرارداد»، دو فصلنامه دانش حقوق مدنی، سال ششم، شماره دوم، پاییز و زمستان (پیاپی 12).
9. کاتوزیان، ناصر (1381)، عقود معین، ج. 1 (معاملات معوض – عقود تملیکی)، چ. هشتم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، تهران.
10. کاتوزیان، ناصر (1379)، قواعد عمومی قراردادها، ج. 2، چ. پنجم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، تهران.
11. کاتوزیان، ناصر (1385)، نظریه عمومی تعهدات، چ. سوم، بهار میزان، تهران.
12. محقق داماد، سید مصطفی و جلیل قنواتی، سیدحسن وحدتی شبیری و ابراهیم عبدی‌پور فرد (1393)، حقوق قراردادها در فقه امامیه، ج. 2، چاپ سوم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با همکاری سمت.
ب. منابع عربی
13. السید الخوانساری، الحاج سیّد احمد؛ جامع المدارک، ج. 3؛ تحقیق: علی اکبر غفاری، الطبعه الثانیه، 1405، اسماعیلیان، قم
14. الشیخ الجواهری، محمدحسن نجفی، جواهرالکلام، ج. 22؛ تحقیق: شیخ علی آخوندی، الطبعه التاسعه، 1368 ش.، دارالکتاب الاسلامیه.
15. العلامه حلی، تذکره‌الفقهاء، ج. 1، مکتبه‌الشامله (نرم‌افزار کتب فقهی)، قم.
16. قمی، المیرزا ابوالقاسم، جامع الشتات، ج 2؛ تحقیق: مرتضی رضوی، الطبع الاول، 1413، مؤسسه کیهان، تهران
17. المحقق النراقی، احمد بن محمد مهدی، مستندالشیعه، ج. 14؛ الطبعه الاولی، 1415، ستاره، قم.
ج. منابع انگلیسی
18. Beatson, J. (1998), Anson's Law of Contract, 27th edition, Oxford
19. Hart, H. L. A. (1994), The Concept of Law, 2nd ed., Clarendon Press, Oxford.
20. Cooter, Robert & Thomas Ulen, (2012), Law & Economics, 6th ed., Pearson Education, Inc.
21. Hughes, Will & Ronan Champion & John Murdoch (2018), Construction Contracts: Law and Management, Routledge, 5th ed.
22. Kar, Robin, 2016, Contract as Empowerment, Chicago Law Review, pp. 759-834.
23. McKeag, Edwin C. (1996), Mistake in Contract (a Study in Comparative Jurisprudence), First Ed., AMS, New York
24. McKendrich, Ewan (2005), Contract Law: Text, Cases and Materials, 2nd Edition, Oxford University Press.
25. McMeel, Gerard (2007), the Construction of Contracts (Interpretation, Implication and Rectification), Oxford, London, First Pub.
26. Stark, Tina L. (2013), Drafting Contracts (How and Why Lawyers Do What They DO), 2nd Ed., Wolters Kluwer.
27. Internationa Institute for the Unification of Private Law (UNIDROIT) (2016), UNIDROIT Principlles of International Commercial Contracts, Rome.
28. Veljanovski, Cento g. (2007), Economic Principles of Law, Cambridge University Press.
29. Sugata, Bag (2018), Economic Analysis of Contract Law (Incomplete Contracts and Asymetric Information), Palgrave Macmilan.
30. Tebbit, Mark, (2017), Philosophy of Law: An Introduction, 3rd ed., Routledge
د. منابع فرانسوی
31. Cabrillac, P., (2002) Droit des Obligations, 5e éditions, Dalloz, Paris
32. Carbonnier, Jean (2000), Droit Civil, T. 4 (Les Obligations), éd. 22e refondu, Thémis, Paris
33. Marty, Gabriel, Pierre Raynaud et Philipe Jestaz (1989), Droit Civil: Les Obligations (Tome 2: Le Régime), 2e Édition, Sirey, Paris
34. Mazeaud, Henri et Léon et Jean (1998), Leçons de Droit Civil: Obligations, 9e édition par François Chabas, Montchrestien.
35. Porchy-Simon, Stéphanie (2002), Droit Civil: Les Obligations, 2e édition, Dalloz
36. Terré, François, Philippe Simler & Yves Lequette (2005), Droit Civile: Les Obligations, 9 Édition, Dalloz, Paris
الف. منابع فارسی
1. انصاری، مهدی (۱۳۹۰)، تحلیل اقتصادی حقوق قراردادها، جنگل، چاپ نخست.
2. جابری، محمدصالح، (۱۳۹۶)، حقوق ساخت‌وساز، چاپ اول، میزان.
3. جعفری لنگرودی، محمّد جعفر (1380)، فلسفه حقوق مدنی، چ. اول، گنج دانش، تهران.
4. شهیدی، سیدمرتضی، قواعد حقوقی حاکم بر معاملات در بورس‌های کالایی، چ. نخست، میزان.
5. شهیدی، مهدی (1382)، حقوق مدنی، ج. اول (تشکیل قراردادها و تعهدات)، چ. سوم، مجد، تهران.
6. صفایی، سیدحسین، محمود کاظمی، مرتضی عادل و اکبر میرزانژاد (1392)، حقوق بیع بین‌المللی (بررسی کنوانسیون بیع بین‌المللی 1980، با مطالعه تطبیقی حقوق ایران، فرانسه، انگلیس و ایالات متحده امریکا، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تهران.
7. عبدی‌پور فرد، ابراهیم (1392)، مباحث تحلیلی از حقوق تجارت، چاپ دوم، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
8. قنواتی، جلیل و عبداله رجبی (1396)، «بررسی ضرورت رفع ابهام از مفاد قرارداد»، دو فصلنامه دانش حقوق مدنی، سال ششم، شماره دوم، پاییز و زمستان (پیاپی 12).
9. کاتوزیان، ناصر (1381)، عقود معین، ج. 1 (معاملات معوض – عقود تملیکی)، چ. هشتم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، تهران.
10. کاتوزیان، ناصر (1379)، قواعد عمومی قراردادها، ج. 2، چ. پنجم، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا، تهران.
11. کاتوزیان، ناصر (1385)، نظریه عمومی تعهدات، چ. سوم، بهار میزان، تهران.
12. محقق داماد، سید مصطفی و جلیل قنواتی، سیدحسن وحدتی شبیری و ابراهیم عبدی‌پور فرد (1393)، حقوق قراردادها در فقه امامیه، ج. 2، چاپ سوم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با همکاری سمت.
ب. منابع عربی
13. السید الخوانساری، الحاج سیّد احمد؛ جامع المدارک، ج. 3؛ تحقیق: علی اکبر غفاری، الطبعه الثانیه، 1405، اسماعیلیان، قم
14. الشیخ الجواهری، محمدحسن نجفی، جواهرالکلام، ج. 22؛ تحقیق: شیخ علی آخوندی، الطبعه التاسعه، 1368 ش.، دارالکتاب الاسلامیه.
15. العلامه حلی، تذکره‌الفقهاء، ج. 1، مکتبه‌الشامله (نرم‌افزار کتب فقهی)، قم.
16. قمی، المیرزا ابوالقاسم، جامع الشتات، ج 2؛ تحقیق: مرتضی رضوی، الطبع الاول، 1413، مؤسسه کیهان، تهران
17. المحقق النراقی، احمد بن محمد مهدی، مستندالشیعه، ج. 14؛ الطبعه الاولی، 1415، ستاره، قم.
ج. منابع انگلیسی
18. Beatson, J. (1998), Anson's Law of Contract, 27th edition, Oxford
19. Hart, H. L. A. (1994), The Concept of Law, 2nd ed., Clarendon Press, Oxford.
20. Cooter, Robert & Thomas Ulen, (2012), Law & Economics, 6th ed., Pearson Education, Inc.
21. Hughes, Will & Ronan Champion & John Murdoch (2018), Construction Contracts: Law and Management, Routledge, 5th ed.
22. Kar, Robin, 2016, Contract as Empowerment, Chicago Law Review, pp. 759-834.
23. McKeag, Edwin C. (1996), Mistake in Contract (a Study in Comparative Jurisprudence), First Ed., AMS, New York
24. McKendrich, Ewan (2005), Contract Law: Text, Cases and Materials, 2nd Edition, Oxford University Press.
25. McMeel, Gerard (2007), the Construction of Contracts (Interpretation, Implication and Rectification), Oxford, London, First Pub.
26. Stark, Tina L. (2013), Drafting Contracts (How and Why Lawyers Do What They DO), 2nd Ed., Wolters Kluwer.
27. Internationa Institute for the Unification of Private Law (UNIDROIT) (2016), UNIDROIT Principlles of International Commercial Contracts, Rome.
28. Veljanovski, Cento g. (2007), Economic Principles of Law, Cambridge University Press.
29. Sugata, Bag (2018), Economic Analysis of Contract Law (Incomplete Contracts and Asymetric Information), Palgrave Macmilan.
30. Tebbit, Mark, (2017), Philosophy of Law: An Introduction, 3rd ed., Routledge
د. منابع فرانسوی
31. Cabrillac, P., (2002) Droit des Obligations, 5e éditions, Dalloz, Paris
32. Carbonnier, Jean (2000), Droit Civil, T. 4 (Les Obligations), éd. 22e refondu, Thémis, Paris
33. Marty, Gabriel, Pierre Raynaud et Philipe Jestaz (1989), Droit Civil: Les Obligations (Tome 2: Le Régime), 2e Édition, Sirey, Paris
34. Mazeaud, Henri et Léon et Jean (1998), Leçons de Droit Civil: Obligations, 9e édition par François Chabas, Montchrestien.
35. Porchy-Simon, Stéphanie (2002), Droit Civil: Les Obligations, 2e édition, Dalloz
36. Terré, François, Philippe Simler & Yves Lequette (2005), Droit Civile: Les Obligations, 9 Édition, Dalloz, Paris
