قانون حاکم بر احوال شخصیه پناهندگان: مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و کنوانسیون راجع به وضع پناهندگان (1951 )
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسندگان
1
استادیار گروه حقوق، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اراک، اراک، ایران
2
استادیار گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
3
استادیار، گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
چکیده
حقوق‌دانان حقوق بینالملل خصوصی نمیتوانند همچنان بر این باور باشند که قواعد پناهندگی تنها متعلق به حقوق بینالملل عمومی است، یا اینکه پناهندگی هسته اصلی حقوق بینالملل خصوصی نیست. برعکس، حقوق بینالملل خصوصی باید اولین شاخه حقوقی باشد که به پناهندگی و تأثیر آن بر احوالات شخصیه افراد پاسخ دهد. فرار از مرز توسط افرادی که از جان یا آزادی خود بیم دارند، مسائل مهمی را در زمینه حقوق بینالملل خصوصی آنان مطرح می‌کند. کشورهای مقصد پناهندگان علاوه بر موضوعات مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مرتبط با پناهنده با موضوعات مرتبط با حقوق بینالملل خصوصی آن‌ها در زمینه احوال شخصیه نیز مواجه هستند. این مقاله به یکی از نگرانی‌های حقوقی بلندمدت، یعنی قانون حاکم بر احوال شخصیه پناهندگان می‌پردازد. ماده 12 کنوانسیون راجع به وضع پناهندگان، احوال شخصیه آن‌ها را تابع قانون اقامتگاه آن‌ها می‌داند و نظر به الحاق ایران به این کنوانسیون، قاعده مندرج در ماده 7 قانون مدنی در خصوص آنان اعمال نخواهد شد و قانون حاکم بر احوال شخصیه پناهندگان، متفاوت از سایر اتباع بیگانه باید تعیین شود. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که نه در دکترین حقوقی و نه در رویه قضایی، تمایز لازم بین پناهندگان با سایر اتباع بیگانه مقیم ایران در خصوص موضوع احوال شخصیه و قانون حاکم بر آن صورت نگرفته است. علاوه بر این، ماده مذکور در خصوص اتباع ایرانی که به سایر کشورها پناهنده شده‌اند، نیز باید اعمال گردد و نتیجتاً احوال شخصیه آن‌ها نیز تابع قانون اقامتگاه آنان خواهد بود، موضوعی که پذیرش آن بر اساس قواعد فقهی و اصول نظام حقوقی ایران دشوار می‌نماید.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
منابع
الف) کتاب
1- ارحامی، آسیه. (1393). بررسی سیاستهای تقنینی و اجرایی ج.ا.ا در خصوص کودکان پناهنده، گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس.
2- ارفع‌نیا، بهشید. (1379). حقوق بینالملل خصوصی، ج 2، تهران: بهتاب، چاپ 3.
3- جعفری، رؤیا. (1396). وضعیت حقوقی پناهندگان در حقوق بینالملل، تهران: جنگل، چاپ اول.
4- سلجوقی، محمود. (1393). حقوق بینالملل خصوصی، ج2، تهران: میزان، چاپ 7.
5- شریعت باقری، محمدجواد. (1396). حقوق بین الملل خصوصی، تهران: میزان، چاپ 2.
6- ضیایی بیگدلی، محمدرضا. (1381). حقوق بین الملل عمومی، تهران: گنج دانش، چاپ 17.
7- فاضل لنکرانی، محمدجواد. (1391). قاعده الزام، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار، چاپ اول.
8- الماسی، نجادعلی. (1382). تعارض قوانین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ 10.
9- کیهانلو، فاطمه. (1390). پناهندگی: نظریه‌ها و رویه‌ها، تهران: انتشارات جنگل، چاپ اول.
10- مدنی، جلال‌الدین. (1387) حقوق بینالملل خصوصی، تهران: انتشارات پایدار، چاپ پنجم.
11- نصیری، محمد. (1383). حقوق بینالملل خصوصی، تهران: آگاه، چاپ 11.
12- هاشمی شاهرودی، محمود. (1395). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
ب) مقاله
13- پروین، فرهاد. (1377). «نگاهی دیگر به قانون حاکم بر احوال شخصیه خارجیان مقیم ایران»، مجله حقوقی بینالمللی، 17(24): 241-275.
14- ضیاالدین، بتول. (1392). «بررسی اجمالی قاعده الزام»، مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 7 (28): 100-73
15- مصفا، نسرین و حورا هاشمی (1395). «حمایت حقوقی از پناهجویان تغییرات اقلیمی»، فصلنامۀ مطالعات بینالمللی، 13 (1): 40-1.
A) Books
16- Bogdan, M. (2006). “Refugees in Swedish Private International Law”, in: Human Rights Law: From Dissemination to Application Essays in Honour of Göran Melander, Brill/Nijhoff.
17- Foster, M., Lambert, H. (2019). International Refugee Law and the Protection of Stateless Persons, Oxford University Press.
18- Grahl-Madsen, A. (1966). The Status of Refugees in International Law: Refugee Character, A. W. Sijthoff Pub
19- Metzger, A. (2011). “Article 12 (Personal Status)”, in: The 1951 Convention Relating to the Status of Refugees and Its 1967 Protocol: A Commentary, (Editors: Andreas Zimmermann, Felix Machts, Jonas Dörschner), OUP Oxford.
20- Plender, R. (1998). International Migration Law, Springer.
21- Shin, Mya Saw., et al. (1998). Law of Refugees in Selected Countries, Washington, D.C., Law Library of Congress.
22- Weis, P. (1990). The Refugee Convention, 1951: The Travaux Preparatoires Analysed With A Commentary. At: https://www.refworld.org/reference/research/unhcr/1990/en/100962
B) Articles
23- Chhangani, R.C. (2011). “Refugee Definition and the Law in Nigeria”, Journal of the Indian Law Institute, 53 (1), 32-71.
24- Dikovska, I. (2024). “Personal Status of War-Related Migrants. What Is Relevant to Determine the Applicable Law?” Access to Justice in Eastern Europe, 7(1).
25- Fontaine, Pierre-Michel. (1996). “The Relevance of the 1951 Geneva Convention Relating to the Status of Refugees”, Australian International Law Journal, Vol. 69.
26- Lister, M. (2013). “Who Are Refugees?” Law and Philosophy, 32 (5), 645-671.
27- Robinson, N. (1997). “Convention relating to the Status of Stateless Persons. Its History and Interpretation”, Institute of Jewish Affairs, World Jewish Congress (1955). Available At: https://www.refworld.org/reference/research/unhcr/1997/en/52815
28- Shacknove, A.E. (1985). “Who Is a Refugee?” Ethics, 95 (2), 274-284.
29- Verhellen, J. (2018). “Cross-Border Portability of Refugees’ Personal Status”, Journal of Refugee Studies, 31 (4), 427-443.
30- Walker, K. (2003). “Defending the 1951 convention definition of refugee”, Georgetown Immigration Law Journal, Vol. 17.
الف) کتاب
1- ارحامی، آسیه. (1393). بررسی سیاستهای تقنینی و اجرایی ج.ا.ا در خصوص کودکان پناهنده، گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس.
2- ارفع‌نیا، بهشید. (1379). حقوق بینالملل خصوصی، ج 2، تهران: بهتاب، چاپ 3.
3- جعفری، رؤیا. (1396). وضعیت حقوقی پناهندگان در حقوق بینالملل، تهران: جنگل، چاپ اول.
4- سلجوقی، محمود. (1393). حقوق بینالملل خصوصی، ج2، تهران: میزان، چاپ 7.
5- شریعت باقری، محمدجواد. (1396). حقوق بین الملل خصوصی، تهران: میزان، چاپ 2.
6- ضیایی بیگدلی، محمدرضا. (1381). حقوق بین الملل عمومی، تهران: گنج دانش، چاپ 17.
7- فاضل لنکرانی، محمدجواد. (1391). قاعده الزام، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار، چاپ اول.
8- الماسی، نجادعلی. (1382). تعارض قوانین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ 10.
9- کیهانلو، فاطمه. (1390). پناهندگی: نظریه‌ها و رویه‌ها، تهران: انتشارات جنگل، چاپ اول.
10- مدنی، جلال‌الدین. (1387) حقوق بینالملل خصوصی، تهران: انتشارات پایدار، چاپ پنجم.
11- نصیری، محمد. (1383). حقوق بینالملل خصوصی، تهران: آگاه، چاپ 11.
12- هاشمی شاهرودی، محمود. (1395). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
ب) مقاله
13- پروین، فرهاد. (1377). «نگاهی دیگر به قانون حاکم بر احوال شخصیه خارجیان مقیم ایران»، مجله حقوقی بینالمللی، 17(24): 241-275.
14- ضیاالدین، بتول. (1392). «بررسی اجمالی قاعده الزام»، مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، 7 (28): 100-73
15- مصفا، نسرین و حورا هاشمی (1395). «حمایت حقوقی از پناهجویان تغییرات اقلیمی»، فصلنامۀ مطالعات بینالمللی، 13 (1): 40-1.
A) Books
16- Bogdan, M. (2006). “Refugees in Swedish Private International Law”, in: Human Rights Law: From Dissemination to Application Essays in Honour of Göran Melander, Brill/Nijhoff.
17- Foster, M., Lambert, H. (2019). International Refugee Law and the Protection of Stateless Persons, Oxford University Press.
18- Grahl-Madsen, A. (1966). The Status of Refugees in International Law: Refugee Character, A. W. Sijthoff Pub
19- Metzger, A. (2011). “Article 12 (Personal Status)”, in: The 1951 Convention Relating to the Status of Refugees and Its 1967 Protocol: A Commentary, (Editors: Andreas Zimmermann, Felix Machts, Jonas Dörschner), OUP Oxford.
20- Plender, R. (1998). International Migration Law, Springer.
21- Shin, Mya Saw., et al. (1998). Law of Refugees in Selected Countries, Washington, D.C., Law Library of Congress.
22- Weis, P. (1990). The Refugee Convention, 1951: The Travaux Preparatoires Analysed With A Commentary. At: https://www.refworld.org/reference/research/unhcr/1990/en/100962
B) Articles
23- Chhangani, R.C. (2011). “Refugee Definition and the Law in Nigeria”, Journal of the Indian Law Institute, 53 (1), 32-71.
24- Dikovska, I. (2024). “Personal Status of War-Related Migrants. What Is Relevant to Determine the Applicable Law?” Access to Justice in Eastern Europe, 7(1).
25- Fontaine, Pierre-Michel. (1996). “The Relevance of the 1951 Geneva Convention Relating to the Status of Refugees”, Australian International Law Journal, Vol. 69.
26- Lister, M. (2013). “Who Are Refugees?” Law and Philosophy, 32 (5), 645-671.
27- Robinson, N. (1997). “Convention relating to the Status of Stateless Persons. Its History and Interpretation”, Institute of Jewish Affairs, World Jewish Congress (1955). Available At: https://www.refworld.org/reference/research/unhcr/1997/en/52815
28- Shacknove, A.E. (1985). “Who Is a Refugee?” Ethics, 95 (2), 274-284.
29- Verhellen, J. (2018). “Cross-Border Portability of Refugees’ Personal Status”, Journal of Refugee Studies, 31 (4), 427-443.
30- Walker, K. (2003). “Defending the 1951 convention definition of refugee”, Georgetown Immigration Law Journal, Vol. 17.
