حمایت از حق شهرت در پرتو حقوق مالکیت فکری با رویکرد تطبیقی

نویسندگان
عمید محمدی 1
محمد صالحی مازندرانی 2
مهدی زاهدی 3
1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی،دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران
2 دانشیار حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران
3 دانشیار حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
ویژگی­های اشخاص مشهور می­تواند از طریق پیوستن به محصولات مختلف مورد بهره‌برداری تجاری قرار گیرد. امروزه روش رایج برای اشخاص مشهور این است که به سرمایه­گذاران اجازه می­دهند تا ضمن ارائه کالاها و خدمات به مصرف­کننده، از نام و تصاویرشان به منظور تبلیغ کالا استفاده کنند. چنین رویکردی در استفاده از شهرت، تجارت رو به رشدی است که عملاً آن را به یک صنعت مبدل کرده است و می­تواند درآمدهای هنگفتی را به همراه آورد. با این حال، بهره­مندی از شهرت شخصیت­های مشهور بدون رضایت آنان برای اهداف بازرگانی منجر به نارضایتی­شان و طرح دعاوی حقوقی گردیده است. گسترش حمایت­­های قانونی به حق شهرت در ذیل حقوق مالکیت فکری می­تواند از حقوق صاحبان این حق پشتیبانی کند.
این مقاله تلاش می­کند با تبیین شاخصه­های شهرت و بررسی مقررات حاکم بر نظام­های حقوقی پیشرو، ظرفیت این نظام­­ها را برای حمایت از شخصیت­های مشهور مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد و با استفاده از تجارب نظام­های حقوقی راهکار مطلوب حقوقی به منظور نظام‌بخشی به حقوق مالکیت فکری ایران پیشنهاد کند. گفتنی است در کشورهای پیرو حقوق کامن­لا با استفاده از اصول کلی ناظر بر مالکیت­های فکری و ایجاد تأسیسات نوین حقوقی، حق شهرت مورد حمایت قرار گرفته است. در نظام حقوقی ایران، به دلیل فقدان مقررات حداقلی ناظر به این حق، رویه قضایی کفایت و کارآمدی لازم را در مواجه با نقض حق شهرت نداشته است.
کلیدواژه‌ها
حق شهرت
حق حریم خصوصی
تجارت شخصیت
تضعیف علامت تجاری
سوءاستفاده از حق شهرت
  1. حکمت­نیا، محمود، خوشنویس، امرالله، «مصادیق حقوق مالکیت فکری در صنعت ورزش»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال ششم، شماره 23، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، زمستان، 1388.

  2. رهبری، ابراهیم و لجم­اورک، حسن، «تحلیلی بر ابعاد ویژه لیسانس علائم تجاری در ورزش»، فصلنامه حقوق خصوصی، دوره 13، شماره 1،  انتشارات دانشگاه تهران-پردیس فارابی، 1395.

  3. زرکلام، ستار، حقوق مالکیت ادبی و هنری، چاپ اول، انتشارات میزان، 1387.

  4. صمدی، اعظم، جایگاه تجارت شخصیت­ها در حقوق مالکیت فکری، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق مالکیت فکری، دانشگاه شهید بهشتی، تحت راهنمایی دکتر هادی وحید، 1387.

    1. Bently, Lionel & Brad, Sherman, Intellectual Property Law, Second Edition, Oxford University Press, 2004.

    2. Bruton, D.,“Sports marketing”, Ones & Bartlett Publishers, USA, 2015.

    3. Campbell Black, Henry, Black's Law Dictionary, 10th ed. (West Group), Bryan A. Garner, editor, ISBN 978-0-314-61300-4, 2014.

    4. Carty, Hazel, “Character Merchandising and Limits of Passing off”, Legal Studied Journal, Vol.15, No.3, 2006.  Available at: http://www.blackwell-synergy.com/doi/pdf.

    5. Dinwoodie, Graeme B, “A New Copyright Order: Why National Courts Should Create Global Norms”, Chicago-Kent Collage of Law, Vol.149, PA Law Review, 2000.

    6. Dougherty, F. Jay, “The Right of Publicity toward a Comparative and International Perspective”, Loy. L. A. International Journal, Vol. 18, 1998.

    7. Goodman, Eric J, “A National Identities Crises: The Need for A Federal Right of Publicity Statute”, DEpaul-LCAJ. Art and Entertainment Law, No.9, 1999.

    8. Gilbert, Kodilinye, “Passing Off and the Use of Personal Names”, Northern Ireland Legal Quarterly Journal, Vol.26, 2006. 

    9. Grant, Emily, “The Right of Publicity: Recovering Stolen Identities under International Law”, San Diego International Law, No.7, 2006.

    10. Jin Yeo, Wee, “Disciplining the Right of Publicity’s Nebulous First Amendment Defense with Teachings from Trademark Law”, Enlightened Learning, Boston University School of Law, 2016.  

    11. Kumary, T. Vidya, “Celebrity Rights as a form of Merchandise- Protection under the Intellectual Property Regime”, Journal of Intellectual Property Rights, Vol.9, 2004. 

    12. Leaffer, Marshal, “The Right of Publicity: A Comparative perspective, Indiana University”, Maurer School of Law, Blooming, 2007.

    13. Lipton, Jacqueline, “Celebrity in Cyberspace: A Personality Rights Paradigm for Personal Domain Name Disputes”, WASH. & LEE L. REV, Vol.6, 2008. 

    14. Llopis, Jordi, Registration of Personal Name in the PRC, Available at: http://www.heinonline.org, 2006.

    15. Lux, Sarah, “Evaluating Trademark Dilution from the Perspective of the Consumer”, UNSW Law Journal, Vol.34, 2011.

    16. Masson, Sean T., “The president Right of Publicity”, Boston College Intellectual Property and Technology Forum, 2010. Available at: http://www.bciptf.org.

    17. Margolies, Alexander “Sport's Figure's Right of Publicity”, Sports Law Journal, Vol.1, 1994.

    18. Masteralexis, L. Principles and practice of sport management, UK: Jones & Bartlett Publishers, 2008.

    19. McGeehan, Andrew & Gray, Scanlan, “Character Merchandising: Aspects of Legal Protection”, Legal Studies Journal, Vol.21, Issue 2m 2001.

    20. Mermin, Jonathan, “Interpreting the Federal Trademark Dilution Act of 1995: The logic of the Actual Dilution”, Boston College Law Review, Volume 42, Issue 1 Number 1, 2001.

    21. Mullick, Souvanik & Narnaulia, Swati, “Protecting Celebrity Rights through Intellectual Property Conceptions”, NUSJ Law Review, West Bangal National University of Juridical Sciences, No.1, 2008.

    22. Nimmer, Melville B., The Right of Publicity Law and Contep, Probe, 1954.

    23. Reshma, Amin, “A Comparative Analysis of California Right of Publicity and the United Kingdom Approach to the Protection of Celebrities: Where are they better protected?”, 1 Case W. Reserve Journal. L. Tech and Internet, 2010.

    24. Said, Zahr K, “Fixing Copyright in Characters: Literary Perspectives on A Legal Problem”, Cardozo Law Review, University of Washington School of Law, Vol. 35, 2013.

    25. Simon, Llanah, “Dilution in the US, Europe, and Beyond: International Obligations and Basic Definitions”, Journal of Intellectual Property Law and Practice, Vol.1, No.6, 2006.

    26. Steinberg, Maarc, “A Vinyl Platform for Dissent: Designer Toys and Character Merchandising”, Journal of Visual Culture, Vol. 9 (2), 2010. Available at: http://www.vcu.sagepub.com.

    27. Story, Alan, Owning Diana: From People, Princess to Private Property, 2006. Available at: http://webjcli.ncl.ac.uk/1998/issue 5/story5.html.

    28. Tabrez, Ahmad, and Swain, Satya Ranjan, “Celebrity Rights: Protecting under IP Laws”, Journal of Intellectual Property Rights, Vol.16, India, 2011.

    29. Tejan Conteh, Abib, (2006): “The Right of Publicity in Sports: Athletic and Economic Competition”, Depaul Journal Sports L, Vol.3.

    30. Torres, Eliana, “The Celebrity Behind the Brand International Protection for the Right of Publicity”, Pace Intellectual Property, Sports & Entertainment Law Forum, Vol.6, No.1, 2016. Available at: http://digital commens.pace.edu.

    31. Tushnet, Rebecca, A Mask That Eats into the Face: Images and the Right of Publicity, Georgetown University Law Center, 2015. rlt26@law.georgetown.edu.

    32. Vincent M, de Gradpre, “Understanding the Market for Celebrity: An Economic Analysis of the Right of Publicity”, Fordham Intellectual Property, Mediaand Entertainment Law Journal, Vol.12, Issue 1, Article.2, 2001.

    33. Wadlow, Christopher, The Law of Passing Off, Second Edition, London, Sweet & Maxwell, 1995.

    34. WIPO, Managing Intellectual Property in the Advertising Industry, Creative Industries-Booklet, No, 5, 2008.

    35. Zapparoni, Rosina, “Propertising Identity: Understanding the United States Right of Publicity and Its Implication- Some Lessons for Australia”, Melbourne University Law Review, Vol.28, 2005.