پاسخ‌های ترمیمی به خسارت‌های ناشی از جرائم شرکتی: مطالعه تطبیقی
نوع مقاله : پژوهشی کیفی
نویسندگان
1
دانشجوی دکتری گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3
استادیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
توسعه حضور شرکت‌ها در زندگی اجتماعی بشر از قرن بیستم منجر به گسترش جنبه‌های مجرمانه این حضور نیز شده است. جرایم و تخلفات شرکتی مولود نیازهایی برای بزه‌دیدگان، بزهکاران و جامعه هستند که به نحو مؤثری از طریق پاسخ‌ها و مداخله‌های سنتی نظام‌های عدالت کیفری برطرف نمی‌شوند. یکی از مهمترین نیازهای مرتبط با جرایم شرکتی، جبران خسارت از آسیب‌های بعضا گسترده ناشی از رفتارهای مجرمانه شرکت‌هاست. مشکلاتی از قبیل تعدد بزه‌دیدگان، وجود خسارت‌های نامعین، وجود بزه‌دیدگان ناآگاه از بزه‌دیدگی، بزه‌دیدگی دولت، درصد بالای بزه‌دیدگی ثانوی به دلیل قدرت و تمکن بالای شرکت‌ها از فرار از پذیرش مسؤولیت باعث شده تا فرایندهای سنتی عدالت کیفری چندان در جبران خسارت از اعمال مجرمانه شرکت‌ها موفق نباشد. این مقاله با روشی توصیفی– تحلیلی به بررسی چالش‌های رویکردهای سنتی و عموماً سزاگرا در پاسخ به نیازهای بزه‌دیدگان پرداخته و با استفاده از تجربه کشورهایی چون استرالیا و کانادا در اقتباس از رویکردهای ترمیمی در این حوزه، قابلیت‌های پارادایم عدالت ترمیمی را در پاسخ به خسارت‌های ناشی از جرائم شرکتی می‌کاود. براساس یافته‌های مقاله حاضر پاسخ‌های ترمیمی می‌توانند دغدغه‌های مختلف نظام عدالت کیفری در پاسخ به نیازهای بزه‌دیدگان و جبران خسارت از آن‌ها را برطرف کند. همچنین نظام عدات کیفری ایران با پذیرش مسؤولیت کیفری شرکت‌ها و نهاد میانجی‌گری گام‌های اولیه – و البته ناکافی – در جهت استفاده از پاسخ‌های ترمیمی در جبران خسارت از بزه‌دیدگان جرایم شرکتی را فراهم آورده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
1- حبیب‌زاده، محمدجعفر، شریفی، محسن، «رویکرد عدالت ترمیمی به ضمانت‌اجراهای کیفری ناظر به اشخاص حقوقی»، در: دانشنامه عدالت ترمیمی، میزان، 1396
2- دکسردی، والتر، جرمشناسی انتقادی معاصر، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی و حمیدرضا دانش‌ناری، تهران، دادگستر، چاپ اول، 1392، ص 112
3- عینی، محسن (1390)، «حمایت از بزه دیدگان جرم قاچاق انسان در اسناد فراملی»، مطالعات حقوقی، پاییز و زمستان،ش 5، 139- 173، 1390
4- فریادی، مسعود، رویکرد عدالت ترمیمی به مجازات‌های سبز در جرائم زیست محیطی، در: دانشنامه عدالت ترمیمی، میزان، 1396
5- گسن، رمون، جرمشناسی بزه‌کاری اقتصادی (نظریه عمومی تزویر)، ترجمه و تحقیق: شهرام ابراهیمی، چ دوم، میزان، بهار 1392
6- نجفی ابرندآیادی، علی حسین، صادق نژاد نایینی، مجید، «نظریه عمومی فشار و جرایم شرکتی»، مجله تحقیقات حقوقی، ویژه نامه شماره 13، 44 – 83 ، تابستان 1392
7- نیازپور، امیرحسن، گفتمان ترمیمی سیاست جنایی ایران در زمینه پاسخ‌دهی به جرایم علیه مصرف‌کنندگان، در: دانشنامه عدالت ترمیمی، 1396
8- Banks, James T. "Substantial Penalty Mitigation for Environmental Crimes: A Gold Standard Proposal Worth Considering." Fed. Sent'g Rep. 8, 1995
9- Bazemore G & Umbreit M 2001. A comparison of four restorative conferencing models. Juvenile Justice Bulletin. Washington: Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention, US Department of Justice. https://www.ncjrs. gov/pdffiles1/ojjdp/184738.pdf /
10- Braithwaite, John. "Challenging just deserts: Punishing white-collar criminals." J. Crim. L. & Criminology 73, 1982
11- Braithwaite, John. Restorative justice & responsive regulation. Oxford University press on demand, 2002a.
12- Christie, Nils. "Conflicts as property." Criminological Perspectives: Essential Readings 17.1 (2013): 400.
12- John C. Coffee (July 10, 2002) Penalties for White Collar Crime: Are We Really Getting
Tough on Crime? available at http://judiciary.senate.gov/testimony.cfm?id=310&wit_id=711;
13- Condliffe, Peter. Conflict management: A practical guide. LexisNexis Butterworths, 2012.
14- Fitzgerald, Jacqueline. "Does circle sentencing reduce Aboriginal offending?." BOCSAR NSW Crime and Justice Bulletins (2008): 11.
15- Gabbay, Zvi D. "Exploring the limits of the restorative justice paradigm: restorative justice and white-collar crime." Cardozo J. Conflict Resol. 8, 2006
16- Green, Stuart P. "White Collar Criminal Law in Comparative Perspective: The Sarbanes-Oxley Act of 2002." Buff. Crim. L. Rev 8 (2004): 1-13.
17- Gutheil, Thomas G., et al. "Preventing “critogenic” harms: Minimizing emotional injury from civil litigation." The Journal of Psychiatry & Law 28.1 (2000): 5-18.
18- Hayes, Hennessey. "Assessing reoffending in restorative justice conferences." Australian & New Zealand Journal of Criminology 38.1 (2005): 77-101.
19- McCold, Paul, and Ted Wachtel. "Restorative justice theory validation." Restorative justice: Theoretical foundations, 2002
20- McCold, Paul, “A Causal Theory of Restorative Justice”, Paper presented at THE 7TH INTERNATIONAL CONFERENCE ON CONFERENCING, CIRCLES, AND OTHER RESTORATIVE PRACTICES, Manchester, England, Nov. 2005
21- Simpson, sally s, corporate crime, law and social control, Cambridge university press, 2002
22- Strang, Heather. Restorative justice programs in Australia: A report to the Criminology Research Council. Canberra: Criminology Research Council, 2001.
23- Strang, Heather, and Lawrence W. Sherman. "Repairing the harm: Victims and restorative justice." Utah L. Rev. (2003): 15.
24- Umbreit, M. S., et al. "Executive summary: Victim Offender Dialogue in crimes of severe violence: A multi-site study of programs in Texas and Ohio. Minneapolis, MN: Center for Restorative Justice and Peacemaking, University of Minnesota School of Social Work." (2007).
25- Umbreit, Mark S., Robert B. Coates, and Betty Vos. The impact of restorative justice conferencing: A review of 63 empirical studies in 5 countries. University of Minnesota Center for Restorative Justice & Peacemaking, School of Social Work, University of Minnesota, 2002.
26- United nation general assembly, Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of Crime and Abuse of Power at: http://www.un.org/documents/ga/res/40/a40r034.htm, 1985
27- Van de Bunt, Henk G., and Cathelijne RA Van der Schoot. Prevention of organised crime. Boom, 2003.
28- Victim-offender Mediation Unit 2013a. Overview of adult reparative mediation. Unpublished program information. Perth: Department of Corrective Services
29- Von Hirsch, Andrew, Andrew Ashworth, and Clifford Shearing. "Specifying aims and limits for restorative justice: A ‘making amends’ model?." Restorative Justice and Criminal Justice: Competing or Reconcilable Paradigms. Oxford: Hart Publishing (2003): 25
30- Mon, Wei-Teh. "Causal factors of corporate crime in Taiwan: Qualitative and quantitative findings." International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology 46.2 (2002): 183-205.
2- دکسردی، والتر، جرمشناسی انتقادی معاصر، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی و حمیدرضا دانش‌ناری، تهران، دادگستر، چاپ اول، 1392، ص 112
3- عینی، محسن (1390)، «حمایت از بزه دیدگان جرم قاچاق انسان در اسناد فراملی»، مطالعات حقوقی، پاییز و زمستان،ش 5، 139- 173، 1390
4- فریادی، مسعود، رویکرد عدالت ترمیمی به مجازات‌های سبز در جرائم زیست محیطی، در: دانشنامه عدالت ترمیمی، میزان، 1396
5- گسن، رمون، جرمشناسی بزه‌کاری اقتصادی (نظریه عمومی تزویر)، ترجمه و تحقیق: شهرام ابراهیمی، چ دوم، میزان، بهار 1392
6- نجفی ابرندآیادی، علی حسین، صادق نژاد نایینی، مجید، «نظریه عمومی فشار و جرایم شرکتی»، مجله تحقیقات حقوقی، ویژه نامه شماره 13، 44 – 83 ، تابستان 1392
7- نیازپور، امیرحسن، گفتمان ترمیمی سیاست جنایی ایران در زمینه پاسخ‌دهی به جرایم علیه مصرف‌کنندگان، در: دانشنامه عدالت ترمیمی، 1396
8- Banks, James T. "Substantial Penalty Mitigation for Environmental Crimes: A Gold Standard Proposal Worth Considering." Fed. Sent'g Rep. 8, 1995
9- Bazemore G & Umbreit M 2001. A comparison of four restorative conferencing models. Juvenile Justice Bulletin. Washington: Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention, US Department of Justice. https://www.ncjrs. gov/pdffiles1/ojjdp/184738.pdf /
10- Braithwaite, John. "Challenging just deserts: Punishing white-collar criminals." J. Crim. L. & Criminology 73, 1982
11- Braithwaite, John. Restorative justice & responsive regulation. Oxford University press on demand, 2002a.
12- Christie, Nils. "Conflicts as property." Criminological Perspectives: Essential Readings 17.1 (2013): 400.
12- John C. Coffee (July 10, 2002) Penalties for White Collar Crime: Are We Really Getting
Tough on Crime? available at http://judiciary.senate.gov/testimony.cfm?id=310&wit_id=711;
13- Condliffe, Peter. Conflict management: A practical guide. LexisNexis Butterworths, 2012.
14- Fitzgerald, Jacqueline. "Does circle sentencing reduce Aboriginal offending?." BOCSAR NSW Crime and Justice Bulletins (2008): 11.
15- Gabbay, Zvi D. "Exploring the limits of the restorative justice paradigm: restorative justice and white-collar crime." Cardozo J. Conflict Resol. 8, 2006
16- Green, Stuart P. "White Collar Criminal Law in Comparative Perspective: The Sarbanes-Oxley Act of 2002." Buff. Crim. L. Rev 8 (2004): 1-13.
17- Gutheil, Thomas G., et al. "Preventing “critogenic” harms: Minimizing emotional injury from civil litigation." The Journal of Psychiatry & Law 28.1 (2000): 5-18.
18- Hayes, Hennessey. "Assessing reoffending in restorative justice conferences." Australian & New Zealand Journal of Criminology 38.1 (2005): 77-101.
19- McCold, Paul, and Ted Wachtel. "Restorative justice theory validation." Restorative justice: Theoretical foundations, 2002
20- McCold, Paul, “A Causal Theory of Restorative Justice”, Paper presented at THE 7TH INTERNATIONAL CONFERENCE ON CONFERENCING, CIRCLES, AND OTHER RESTORATIVE PRACTICES, Manchester, England, Nov. 2005
21- Simpson, sally s, corporate crime, law and social control, Cambridge university press, 2002
22- Strang, Heather. Restorative justice programs in Australia: A report to the Criminology Research Council. Canberra: Criminology Research Council, 2001.
23- Strang, Heather, and Lawrence W. Sherman. "Repairing the harm: Victims and restorative justice." Utah L. Rev. (2003): 15.
24- Umbreit, M. S., et al. "Executive summary: Victim Offender Dialogue in crimes of severe violence: A multi-site study of programs in Texas and Ohio. Minneapolis, MN: Center for Restorative Justice and Peacemaking, University of Minnesota School of Social Work." (2007).
25- Umbreit, Mark S., Robert B. Coates, and Betty Vos. The impact of restorative justice conferencing: A review of 63 empirical studies in 5 countries. University of Minnesota Center for Restorative Justice & Peacemaking, School of Social Work, University of Minnesota, 2002.
26- United nation general assembly, Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of Crime and Abuse of Power at: http://www.un.org/documents/ga/res/40/a40r034.htm, 1985
27- Van de Bunt, Henk G., and Cathelijne RA Van der Schoot. Prevention of organised crime. Boom, 2003.
28- Victim-offender Mediation Unit 2013a. Overview of adult reparative mediation. Unpublished program information. Perth: Department of Corrective Services
29- Von Hirsch, Andrew, Andrew Ashworth, and Clifford Shearing. "Specifying aims and limits for restorative justice: A ‘making amends’ model?." Restorative Justice and Criminal Justice: Competing or Reconcilable Paradigms. Oxford: Hart Publishing (2003): 25
30- Mon, Wei-Teh. "Causal factors of corporate crime in Taiwan: Qualitative and quantitative findings." International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology 46.2 (2002): 183-205.
