مطالعه تطبیقی مسؤولیت مدنی ناشی از شوک عصبی در نظام حقوقی ایران و انگلیس

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 استادیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
مسؤولیت مدنی ناشی از شوک عصبی در اثر ترس از صدمه به خود یا مشاهده یک حادثه و صدمه به نزدیکان از مباحث چالش برانگیز نظام­های حقوقی است. در نظام­های حقوقی، جبران خسارت شخصی که در نتیجه صدمه جسمی دچار شوک عصبی شده، تقریبا پذیرفته شده است؛ اما جبران خسارت فردی که فقط در معرض خطر صدمه جسمی به خود بوده و دچار شوک عصبی شده (زیان دیده مستقیم)، محل تأمل است. همچنین ایجاد مسؤولیت مدنی در قبال افرادی که شاهد حادثه یا صدمه به نزدیکان بوده و متحمل شوک عصبی شده­اند (زیان­دیدگان بازتابی)، مورد تردید است. در نظام مسؤولیت مدنی انگلیس، خسارت­های ناشی از شوک عصبی زیان­دیدگان مستقیم و بازتابی، در صورت وجود شرایطی جبران می­گردند و در رویه قضایی امری پذیرفته شده و معمول است. در نظام حقوقی ایران طرح این گونه دعاوی معمول نیست و به جز قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 که اختلال روانی کمتر از جنون (نمونه اعلای شوک عصبی) را موجب ارش دانسته، در گذشته قانون صریحی وجود نداشته است. با این وجود، براساس ماده یک قانون مسؤولیت مدنی و ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری جبران خسارت ناشی از شوک عصبی تحت عنوان خسارت معنوی، قابل پذیرش به نظر می­رسد. به عبارت دیگر، یافته­های این مقاله نشان می­دهد که تفاوتی در لزوم جبران خسارت ناشی از شوک عصبی در حقوق ایران و انگلیس وجود ندارد.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع و مآخذ1- آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، ج 1، چ، تهران، انتشارات سمت، 1394.
2- اتیکسون، ریتا، اتیکسون، ریچارد و هیلگارد، ارنست، زمینه روان شناسی، ترجمه زیر نظر محمدنقی براهنی، چ 2، تهران، انتشارات رشد، 1367
3- اصغری آقمشهدی، فخرالدین، «جبران خسارت معنوی در حقوق ایران»، پژوهشنامه ی علوم انسانی و اجتماعی، سال سوّم، شماره ی نهم و دهم، 1382، صفحات 48-31
4- امینی، عیسی و نوعی، الیاس، «قواعد عام مسئولیت مدنی در حقوق انگلستان با نگاهی به حقوق ایران»، فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد، دانشکده حقوق واحد تهران مرکزی، دوره 5، شماره 16، 1391، صفحات 9-279
5- پروین، فرهاد ، خسارات معنوی در حقوق ایران، چ 1، تهران، انتشارات ققنوس، 1380.
6- پورنگ، جاوید، خادم رضوی، قاسم و خرامین، شیرعلی، «جنبه های مغفول روانشناختی جنایات علیه اشخاص برای حمایت از بزه دیدگان در قوانین موضوعه ایران»، دو فصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، دوره اول، شماره 2، 1391، ص 58-25
7- جعفری لنگرودی، محمدجعفر ، ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش، 1395.
8- حسینی، محمد و اعتمادی، امیر، «جنون به عنوان عامل رافع مسئولیت کیفری در حقوق ایران و انگلستان»، مطالعات حقوق تطبیقی، دورۀ 6، شمارۀ 2، 1394، صفحات 517-491
9- رایجیان اصلی، مهرداد و جوادی، حسین، «مطالعه تطبیقی اصل تقصیر در حقوق جنایی و قواعد آن درسامانه های حقوقی ایران و انگلستان»، فصلنامه علمی تخصصی اندیشمندان حقوق، سال اول، شماره سوم، 1392، صفحات 128-111
10- سلطانی نژاد، هدایت الله، بررسی تطبیقی خسارت معنوی، چ1، تهران، انتشارات میزان دانش، 1394.
11- صفایی، سیدحسین، رحیمی، حبیب الله، مسئولیت مدنی(الزامات خارج از قرارداد)، تهران، انتشارات سمت، 1394.
12- کاتوزیان، ناصر، الزام های خارج از قرارداد، جلد اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1393.
13- گنجی، حمزه ، روان شناسی عمومی، چ6، تهران، انتشارات بعثت، 1374.
14- میرمحمدصادقی، حسین، جرایم علیه اشخاص، چ19، تهران، انتشارات بنیاد حقوقی میزان، 1394.
15- میلانی فر، بهروز، بهداشت روانی، چ3، تهران، نشر قومس، 1377.
ب) عربی
16- خراسانی، محمدکاظم، کفایه الاصول، ج2، قم، انتشارات امام الهدی.
17- مکارم شیرازی، ناصر، القواعدالفقهیه، ج1، قم، انتشارات دارالعلم، 1382.
18- نائینی، میرزاحسین، منیه الطالب (شرح بر مکاسب) تقریر: شیخ موسی خوانساری ، ج2، چاپ سنگی، چاپخانه حیدری.
19- نراقی، ملااحمد ، عوائدالایام فی بیان قواعد االحکام ، بیچا، قم، مرکز النشر التابع لمکتب، 1375.
ج) انگلیسی
20- Adamou, Marios C., Hale, Anthony S, “PTSD and the Law of Psychiatric Injury in England and Wales: Finally Coming Closer?” The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law, Volume 31, Number 3, 2003, page 327–32.
21- Ahmad, Tabrez, Jamil, Haris and Dasgupta, Paphya, “Nervous Shock, Development & Dilemma: A Comparative Study of UK, USA and Canada”, at3, Article (PDF Available)  in SSRN Electronic Journal, 2009.
22- A. M. Wilshere, The principles of the law of contracts and torts, London, Рипол Классик, 1922.
23- Barrie, Peter, Personal Injury Law (Liability, Compensation, and Procedure), Second Edition, New York: Oxford University Press, 2005.
24- Baulac, Stéphane, Pitel, Stephen G.A & Schulz, Jennifer L, “‘The Joy of Torts: Liability in negligence for nervous shock”, Canada: Lexis Nexis. 2003.
25- Bernan, Carol, Tort Law, Concentrate: Law Revision and Study Guide, Third Edition, New York: Oxford University Press, 2017.
26- Fjeld, Benedicte Kaare, Liability for Psychiatric Injury in the English Law of Torts, Master thesis, 2003, https://www.duo.uio.no/bitstream/handle/10852/19720/15038.pdf?sequence=
27- Gooch, Graham, Williams, Michael, A Dictionary of Law Enforcement, First Published, New York: Oxford University Press, 2007.
28- Horsey, Kirsty & Rackley, Erika, Tort Law, New York: Oxford University Press, 2017.
29- Howarth, David & O’Sullivan, Janet, Hepple, Howarth & Matthews’ Tort: Cases and Materials, 5 Edition, New York: Oxford University Press, 2000.
30- Khan, Malcolm, Robson, Michelle, Clinical Negligence, Second Edition, London, Cavendish Publishing, 2012.
31- Law, Jonathan, Owen, Gary, A Dictionary of Accounting, Fourth Edition, New York, Oxford University Press, 2010.
32- Kennedy, Ian, Principles of Medical Law, Third Edition, New York: Oxford University Press, 2010
33- Lunny , Mark, Oliphant, Ken, Tort Law: Text and Materials, Fifth Edition, New York: Oxford University Press, 2013
34- Markesinis, Basil, Coester, Michael, Alpa, Guido, Ullstein, Augustus, Compensation for Personal Injury in English, German and Italian Law, United Kingdom, Cambridge University Press, 2005.
35- Mulheron, Rachae, Principles of Tort Law, First Published, United Kingdom: Cambridge University Press, 2016
36- Nolan, Donal, “Alcock v Chief Constable of South Yorkshire Police”,), Landmark Cases in the Law of Tort, Hart Publishing, p273-309, 2010
37- Rapalje, Stewart, Linn Lawrence, Robert, A Dictionary of American and English Law: With Definitions of the Technical Terms of the Canon and Civil Laws, Washington, F. D. Linn & Company, 2008.
38- Steele, Jenny, Tort Law: Text, Cases, and Materials, Fourth Edition, New York: Oxford University Press, 2017
39- Wal, Jesse, Being and Owning: The Body, Bodily Material, and the Law, First Published, New York: Oxford University Press, 2015.