حاکمیت اراده درتعیین دادگاه صالح به رسیدگی در دعاوی مسئولیت مدنی متصدی حمل و نقل جاده ای کالا؛ مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی افغانستان، ایران و کنوانسیون CMR
نوع مقاله : پژوهشی کیفی
نویسندگان
1
دانشجوی دکترای حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
استادیار گروه حقوق مالکیت فکری، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3
استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
با توجه به نقش اراده در حقوق خصوصی به ویژه در قراردادها و معاملات، برخی از نظام های حقوقی دخالت اراده طرفین در تعیین دادگاه صالح رسیدگی به دعاوی مسئولیت مدنی متصدی حمل و نقل جاده ای کالا را نیز مطرح نموده اند، سوال این است که آیا در نظام های مورد مطالعه اراده از چنین نقشی برخوردار است یا خیر؟
فرض اولیه این است که در حوزه حقوق خصوصی، اراده نقش اساسی داشته و حتی در انتخاب دادگاه نیز موثر است. با استفاده از روش تحقیق تطبیقی به این نتیجه می‌رسیم که در نظام های حقوقی مورد مطالعه با در نظر داشتن نظم عمومی و امری بودن بخشی از قواعد آیین دادرسی مدنی؛ مصادیقی از جلوه های اراده در آن دیده می‌شود. این امر را به صورت ضمنی می‌توان در نظام حقوقی ایران، افغانستان و کنوانسیون CMR مشاهده نمود. پیشنهاد میگردد بر حسب ضرورت، دامنه اراده در دادرسی مانند سایر بخش‌های حقوق خصوصی گسترش یافته و همسو با کنوانسیون CMR و تغییر در رویکرد کشورها، قانون آیین دادرسی مدنی و تجاری در ایران و افغانستان اصلاح گردد.
فرض اولیه این است که در حوزه حقوق خصوصی، اراده نقش اساسی داشته و حتی در انتخاب دادگاه نیز موثر است. با استفاده از روش تحقیق تطبیقی به این نتیجه می‌رسیم که در نظام های حقوقی مورد مطالعه با در نظر داشتن نظم عمومی و امری بودن بخشی از قواعد آیین دادرسی مدنی؛ مصادیقی از جلوه های اراده در آن دیده می‌شود. این امر را به صورت ضمنی می‌توان در نظام حقوقی ایران، افغانستان و کنوانسیون CMR مشاهده نمود. پیشنهاد میگردد بر حسب ضرورت، دامنه اراده در دادرسی مانند سایر بخش‌های حقوق خصوصی گسترش یافته و همسو با کنوانسیون CMR و تغییر در رویکرد کشورها، قانون آیین دادرسی مدنی و تجاری در ایران و افغانستان اصلاح گردد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
1- هاشم، احمدی، اصول محاکمات مدنی افغانستان، انتشارات مقصودی، کابل، چاپ اول، 1390.
2- انصاری، مسعود و طاهری، محمد علی، دانشنامه حقوق خصوصی، ج2، 1384.
3- دبلیو نیویور، دیوید، نظام عدالت و ساختار محاکم در آمریکا، ترجمه، حمیدرضا قراگزلو، مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ نخست،1389.
4- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، تاثیر اراده در حقوق مدنی، چاپ چهارم، گنج دانش، 1387.
5- مدنی، سید جلال الدین، آیین دادرسی مدنی، ج1، انتشارات پایدار، چاپ اول،1376.
1- عرفانی، توفیق، مسئولیت مدنی متصدی حمل و نقل زمینی( جاده- راه آهن)، انتشارات جنگل جاویدانه، چاپ اول،1394.
2- شمس، عبدالله، آیین دارسی مدنی( دوره پیشرفته) ج1، انتشارات دراک، چاپ22، بهار1389، شماره668.
3- غمامی، مجید؛ محسنی، حسن، اصول آیین دادرسی مدنی فراملی، نشر میزان، چاپ اول، 1386،
4- سلجوقی، محمود، حقوق بین الملل خصوصی، ج2، بنیاد حقوقی میزان،چاپ5، زمستان1387.
5- عرفانی ، توفیق، اسناد و دعاوی تجاری در آراء دیوان عالی کشور، ج 1، ناشر ققنوس،1381.
6- جباری قرباغ، منصور، حقوق حمل و نقل بین الملل جاده ای ( بررسی کنوانسیون CMRو TIR)، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، 1395.
مقاله ها:
1- بابک بابازده، دامنه اصل حاکمیت اراده در تعیین صلاحیت بین المللی محاکم، فصلنامه تخصصی حقوق علم و وکالت، سال اول شماره اول.
2- شمس، عبدلله ، محمد علی، شاه حیدری پور، اصل لزوم ارتباط دعوا و دادگاه از جهت صلاحیت محلی در حقوق ایران و انگلستان و اصول دادرسی مدنی فراملی، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 6، پاییز 1390.
3- همایون مافی، سید حسین حسینی مقدم، دادگاه صالح در حل و فصل اختلافات ناشی از تعهدات غیر قراردادی در حقوق ایران و اتجادیه اروپا، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 8، شماره 1، بهار و تابستان1396.
4- عبدالجلیل سروری، تفاوت مبانی و آثار آن بر عیوب اراده در نظام حقوقی ایران و افغانستان،جامعه المصطفی، دوره 6، شماره 6، پاییز و زمستان1397، ص 17-33.
5- رضا، مقصودی، توافق بر دادگاه صالح در قراردادهای بین المللی: توجیه و نقد رویه قضایی، فصلنامه رأی، شماره 11، تابستان1394.
6- قاتم مقام، فراهانی، محمد حسین،(صلاحیت در رسیدگی به امور مدنی)، مجله دانشده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 68، 1384.
7- مرتضی شهبازی نیا، میثم، اکبری دهنو، تراضی اصحاب دعوا در پایان دادن به دادرسی مدنی، فصلنامه حقوق خصوصی، شماره7، 1393.
8- محمد مجید کابری، اعضم انصاری، تأثیر حاکمیت اراده در صلاحیت بین المللی دادگاه ها، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 22، شماره 87، پاییز 1398، ص 304.
9- محسن، صادقی، مفهوم و اعمال نظم عمومی در مراجع قضایی و شبه قضایی و جلوه های نوین آن، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 68، تابستان 1384، ص90.
10- هرمزی، خیر الله، توسعه صلاحیت یا صلاحیت تبعی، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال دوم، شماره ششم، بهار 1393.
پایان نامه:
1- میثم، اکبری دهنو، اراده مشترک در دادرسی مدنی، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تربیت مدرس.
قوانین:
1- قانون اساسی افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه، مصوب1382.
2- قانون اصول محاکمات مدنی افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه،1369.
3- قانون اصول محاکمات تجارتی افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه، 1343.
4- قانون تجارت افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه، 1334.
5- قانون حکمیت تجارتی افغانستان جریده رسمی وزارت عدلیه،1383.
6- قانون حمل و نقل اموال افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه،1388.
7- قانون قراردادهای تجاری و فروش اموال، جریده رسمی وزارت عدلیه،
8- قانون آیین دادرسی مدنی ایران، مصوب1379.
9- قانون داوری تجاری ایران، مصوب 1376.
10- قانون مدنی ایران، مصوب1307.
11- قانون تجارت ایران، مصوب، 1347.
12- قانون تشکیلات و صلاحیت محاکم افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه، سال اول، شماره 18، 1343.
13- قانون الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون قرارداد حمل و نقل بین المللی کالا از طریق جاده، مصوب،1376.
منابع لاتین:
1- Andrea Furrer: Arbitration in cross-border road transport – Plea for a modern understanding of Art 33 CMR Tentative translation of the German publication "Schiedsgerichtsbarkeit im grenzüberschreitenden Strassentransport –Plädoyer für ein modernes Verständnis von Art. 33 CMR", FS Jolanta Kren 2018.
2- Binchy: irish conflict of laws, butterworths, irland, 1981.
3- . Frank Stevens, TOWARDS A LIABILITY REGIME FOR ROAD CARRIAGE THE EUROPEAN EXPERIENCE: THE CMR CONVENTION, ISBN Number: 1-920-01723-2, 12 ñ 15 July 2004.
4- . Franco Ferrari, Forum Shopping’ despite international uniform contract law conventions.
5- Karin Sein and Triin Uusen-Nacke, Contracts of Carriage: Legislation and Case Law in Estonia,publishers, Martinus Nijhoff, 2010.
6- Milor v. British Airways[1996] QB 702.
7- . The Warsaw Convention: Convention for the Unification of Certain Rules Relating to International Carriage by Air, Signed at Warsaw on 12 October 1929 ICAO Doc. 7838.
8- .Malcolm Clarke, National Judges Facing Gaps in the CMR: British Case-law, Rev.dr. unif,2006.
9- Cécile Legros. Jurisdiction & Multimodal Transport : A Green Perspective.. MarIus, Scandinavian Institute of Maritime Law, 2015.
10- Paolo Emilio Conci, Applicable law provisions in international uniform commercial law conventions, JD, School of Law, University of Bologna, Italy, 2007.
11- U.S. department of transportation cargo liability study, 1998.
2- انصاری، مسعود و طاهری، محمد علی، دانشنامه حقوق خصوصی، ج2، 1384.
3- دبلیو نیویور، دیوید، نظام عدالت و ساختار محاکم در آمریکا، ترجمه، حمیدرضا قراگزلو، مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ نخست،1389.
4- جعفری لنگرودی، محمد جعفر، تاثیر اراده در حقوق مدنی، چاپ چهارم، گنج دانش، 1387.
5- مدنی، سید جلال الدین، آیین دادرسی مدنی، ج1، انتشارات پایدار، چاپ اول،1376.
1- عرفانی، توفیق، مسئولیت مدنی متصدی حمل و نقل زمینی( جاده- راه آهن)، انتشارات جنگل جاویدانه، چاپ اول،1394.
2- شمس، عبدالله، آیین دارسی مدنی( دوره پیشرفته) ج1، انتشارات دراک، چاپ22، بهار1389، شماره668.
3- غمامی، مجید؛ محسنی، حسن، اصول آیین دادرسی مدنی فراملی، نشر میزان، چاپ اول، 1386،
4- سلجوقی، محمود، حقوق بین الملل خصوصی، ج2، بنیاد حقوقی میزان،چاپ5، زمستان1387.
5- عرفانی ، توفیق، اسناد و دعاوی تجاری در آراء دیوان عالی کشور، ج 1، ناشر ققنوس،1381.
6- جباری قرباغ، منصور، حقوق حمل و نقل بین الملل جاده ای ( بررسی کنوانسیون CMRو TIR)، انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، 1395.
مقاله ها:
1- بابک بابازده، دامنه اصل حاکمیت اراده در تعیین صلاحیت بین المللی محاکم، فصلنامه تخصصی حقوق علم و وکالت، سال اول شماره اول.
2- شمس، عبدلله ، محمد علی، شاه حیدری پور، اصل لزوم ارتباط دعوا و دادگاه از جهت صلاحیت محلی در حقوق ایران و انگلستان و اصول دادرسی مدنی فراملی، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 6، پاییز 1390.
3- همایون مافی، سید حسین حسینی مقدم، دادگاه صالح در حل و فصل اختلافات ناشی از تعهدات غیر قراردادی در حقوق ایران و اتجادیه اروپا، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 8، شماره 1، بهار و تابستان1396.
4- عبدالجلیل سروری، تفاوت مبانی و آثار آن بر عیوب اراده در نظام حقوقی ایران و افغانستان،جامعه المصطفی، دوره 6، شماره 6، پاییز و زمستان1397، ص 17-33.
5- رضا، مقصودی، توافق بر دادگاه صالح در قراردادهای بین المللی: توجیه و نقد رویه قضایی، فصلنامه رأی، شماره 11، تابستان1394.
6- قاتم مقام، فراهانی، محمد حسین،(صلاحیت در رسیدگی به امور مدنی)، مجله دانشده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 68، 1384.
7- مرتضی شهبازی نیا، میثم، اکبری دهنو، تراضی اصحاب دعوا در پایان دادن به دادرسی مدنی، فصلنامه حقوق خصوصی، شماره7، 1393.
8- محمد مجید کابری، اعضم انصاری، تأثیر حاکمیت اراده در صلاحیت بین المللی دادگاه ها، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 22، شماره 87، پاییز 1398، ص 304.
9- محسن، صادقی، مفهوم و اعمال نظم عمومی در مراجع قضایی و شبه قضایی و جلوه های نوین آن، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 68، تابستان 1384، ص90.
10- هرمزی، خیر الله، توسعه صلاحیت یا صلاحیت تبعی، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال دوم، شماره ششم، بهار 1393.
پایان نامه:
1- میثم، اکبری دهنو، اراده مشترک در دادرسی مدنی، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تربیت مدرس.
قوانین:
1- قانون اساسی افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه، مصوب1382.
2- قانون اصول محاکمات مدنی افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه،1369.
3- قانون اصول محاکمات تجارتی افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه، 1343.
4- قانون تجارت افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه، 1334.
5- قانون حکمیت تجارتی افغانستان جریده رسمی وزارت عدلیه،1383.
6- قانون حمل و نقل اموال افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه،1388.
7- قانون قراردادهای تجاری و فروش اموال، جریده رسمی وزارت عدلیه،
8- قانون آیین دادرسی مدنی ایران، مصوب1379.
9- قانون داوری تجاری ایران، مصوب 1376.
10- قانون مدنی ایران، مصوب1307.
11- قانون تجارت ایران، مصوب، 1347.
12- قانون تشکیلات و صلاحیت محاکم افغانستان، جریده رسمی وزارت عدلیه، سال اول، شماره 18، 1343.
13- قانون الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون قرارداد حمل و نقل بین المللی کالا از طریق جاده، مصوب،1376.
منابع لاتین:
1- Andrea Furrer: Arbitration in cross-border road transport – Plea for a modern understanding of Art 33 CMR Tentative translation of the German publication "Schiedsgerichtsbarkeit im grenzüberschreitenden Strassentransport –Plädoyer für ein modernes Verständnis von Art. 33 CMR", FS Jolanta Kren 2018.
2- Binchy: irish conflict of laws, butterworths, irland, 1981.
3- . Frank Stevens, TOWARDS A LIABILITY REGIME FOR ROAD CARRIAGE THE EUROPEAN EXPERIENCE: THE CMR CONVENTION, ISBN Number: 1-920-01723-2, 12 ñ 15 July 2004.
4- . Franco Ferrari, Forum Shopping’ despite international uniform contract law conventions.
5- Karin Sein and Triin Uusen-Nacke, Contracts of Carriage: Legislation and Case Law in Estonia,publishers, Martinus Nijhoff, 2010.
6- Milor v. British Airways[1996] QB 702.
7- . The Warsaw Convention: Convention for the Unification of Certain Rules Relating to International Carriage by Air, Signed at Warsaw on 12 October 1929 ICAO Doc. 7838.
8- .Malcolm Clarke, National Judges Facing Gaps in the CMR: British Case-law, Rev.dr. unif,2006.
9- Cécile Legros. Jurisdiction & Multimodal Transport : A Green Perspective.. MarIus, Scandinavian Institute of Maritime Law, 2015.
10- Paolo Emilio Conci, Applicable law provisions in international uniform commercial law conventions, JD, School of Law, University of Bologna, Italy, 2007.
11- U.S. department of transportation cargo liability study, 1998.
