مطالعه‌ی تطبیقی دعوای مشتق چندجانبه در حقوق ایران و انگلیس
نوع مقاله : پژوهشی اصیل
نویسنده
استادیارحقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشگاه رازی، کرمانشاه،ایران
چکیده
در بیشتر نظام‌های حقوقی، سازوکار دعوای مشتق مستقیم پذیرفته شده و بنابراین سهامدار(ان) می‌تواند به نمایندگی از شرکت علیه مدیر(ان)، مدیرعامل، گاه بازرس(ان) و حتی شخص ثالثی که با اعمال خود باعث ایراد خسارت به شرکت شده‌‌اند، دادخواهی کند. در حقوق ایران طرح چنین دعوایی تنها در شرکت سهامی و علیه مدیر و مدیرعامل آن ممکن است. در دعوای مشتق چندجانبه، سهامدار شرکت مادر علیه مدیر، مدیرعامل یا بازرس شرکت فرعی یا علیه این اشخاص در شرکت فرعیِ شرکت فرعی برای جبران خساراتی که خوانده(گان) به آن شرکتها وارد کرده، دادخواهی می‌کند. برخلاف دعوای مشتق مستقیم، دیدگاه واحدی در نظام‌های حقوقی در خصوص دعوای مشتق چندجانبه، وجود ندارد. برای رد این سازوکار، به اصل استقلال شخصیت شرکت از شرکا، تفکیک دارایی شرکت از دارایی سهامدار، خلاف قاعده بودن دعوای مشتق و در نتیجه لزوم اکتفا به قدر متیقن، استناد شده است. در برابر، برای پذیرش آن، به سمت داشتن سهامدار شرکت مادر برای طرح دعوا، به مصلحت بودن پذیرش آن و لزوم نظارت بیرونی بر اداره شرکت استدلال شده است. در حقوق انگلیس ظاهراً این نهاد پذیرفته شده و سهامدار شرکت مادر می‌تواند چنین دعوایی اقامه کند. در حقوق ایران این سازوکار پذیرفته نشده، درحالی‌که وجود آن می‌تواند در ترغیب افراد به سرمایه‌گذاری در شرکتها و بازدارندگی مؤثر باشد، لذا شایسته است در حقوق ایران نیز، این شیوه پیش‌بینی شود
کلیدواژه‌ها
موضوعات
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت: شرکتهای تجاری، ج 2، چاپ دوازدهم، تهران، سمت، 1388.
بادینی حسن، هدف مسوولیت مدنی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 66، 1383.
پاسبان محمدرضا، حقوق شرکتهای تجاری، چ 2، تهران، سمت، 1386.
عابدی فیروزجایی ابراهیم، نظام حقوقی حاکم بر گروه شرکتها: نظریهی عمومی وابستگی شرکتهای تجاری، چ
1، شرکت سهامی انتشار، 1396
عیسایی تفرشی محمد، سعیده امیر تیموری، مرتضی نصیری و مرتضی شهبازی‌نیا، «مفهوم دعوای مشتق و ویژگی استثنایی آن (مطالعه تطبیقی در حقوق انگلیس، آمریکا، فرانسه و ایران)»، پژوهشهای حقوق تطبیقی، دوره 18، شماره 4، زمستان 1393.
شهبازی‌نیا مرتضی، محمد عیسایی تفرشی، کوروش کاویانی و اسماعیل فرجی، عبور از شخصیت حقوقی شرکت در فرض تقلب شریک در حقوق ایران و انگلیس، مجله حقوقی دادگستری، شماره 74، 1390.
طهماسبی علی، تأملاتی در خصوص دعوای مشتق از دیدگاه حقوق دادرسی، مجله دانش حقوق مدنی، شماره دو، 1394.
نصیری مرتضی، حقوق تجارت بین‌المللی در نظام حقوق ایران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، تهران، 1383.
Dine Janet, Marios Koutsias and Michael Blecher, Company Law in the New Europe, , First Edition, UK, Edward Elgar Publishing Limited, 2007.
Joffe Victor qc, David Drake, Giles Richardson, Daniel Lightman, Timothy Collingwood(2011), Minority Shareholder: Law, Practice, and Procedure, Forth Edition, UK, Oxford University Press
Mascarenhas Trevor, Multiple Derivative Actions under English Law, International Company and Commercial Law Review, Issue 9, 2013.
Reisberg, Arad, Multiple Derivative Actions, Law Quarterly Review, 2009
Schneeman Angela, The Law of Corporations and Other Business Organizations, Fifth Edition, USA, Delmar Cengage Learning, 2010.
بادینی حسن، هدف مسوولیت مدنی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 66، 1383.
پاسبان محمدرضا، حقوق شرکتهای تجاری، چ 2، تهران، سمت، 1386.
عابدی فیروزجایی ابراهیم، نظام حقوقی حاکم بر گروه شرکتها: نظریهی عمومی وابستگی شرکتهای تجاری، چ
1، شرکت سهامی انتشار، 1396
عیسایی تفرشی محمد، سعیده امیر تیموری، مرتضی نصیری و مرتضی شهبازی‌نیا، «مفهوم دعوای مشتق و ویژگی استثنایی آن (مطالعه تطبیقی در حقوق انگلیس، آمریکا، فرانسه و ایران)»، پژوهشهای حقوق تطبیقی، دوره 18، شماره 4، زمستان 1393.
شهبازی‌نیا مرتضی، محمد عیسایی تفرشی، کوروش کاویانی و اسماعیل فرجی، عبور از شخصیت حقوقی شرکت در فرض تقلب شریک در حقوق ایران و انگلیس، مجله حقوقی دادگستری، شماره 74، 1390.
طهماسبی علی، تأملاتی در خصوص دعوای مشتق از دیدگاه حقوق دادرسی، مجله دانش حقوق مدنی، شماره دو، 1394.
نصیری مرتضی، حقوق تجارت بین‌المللی در نظام حقوق ایران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، تهران، 1383.
Dine Janet, Marios Koutsias and Michael Blecher, Company Law in the New Europe, , First Edition, UK, Edward Elgar Publishing Limited, 2007.
Joffe Victor qc, David Drake, Giles Richardson, Daniel Lightman, Timothy Collingwood(2011), Minority Shareholder: Law, Practice, and Procedure, Forth Edition, UK, Oxford University Press
Mascarenhas Trevor, Multiple Derivative Actions under English Law, International Company and Commercial Law Review, Issue 9, 2013.
Reisberg, Arad, Multiple Derivative Actions, Law Quarterly Review, 2009
Schneeman Angela, The Law of Corporations and Other Business Organizations, Fifth Edition, USA, Delmar Cengage Learning, 2010.
