نگاهی تطبیقی به مواجهه آیینیک با موافقت‌نامه داوری در دادگاه (نقد رأی هیأت عمومی ‌شعب حقوقی دیوان عالی کشور به شماره ٠٢٠٠٠٢٣ مورخ 23/8/1402)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
درج شرط داوری در قرارداد، طرفین را ملزم به حل‌وفصل اختلاف از طریق داوری و خودداری از مراجعه به دادگاه می‌کند. با وجود این، ممکن است یکی از طرفین نسبت به طرح دعوا در دادگاه اقدام کند. در چنین فرضی مسائل شکلی مهمی ‌قابل طرح است. از جمله اینکه اثر طرح دعوای خواهان بر عدول از شرط داوری چیست و یا ایراد نمودن یا ننمودن خوانده نسبت به وجود شرط داوری چه تأثیری بر صلاحیت دادگاه دارد و آیا دادگاه می‌تواند بدون ایراد خوانده نیز از رسیدگی ماهوی خودداری کند؟ رأی هیأت عمومی‌ شعب حقوقی دیوان عالی کشور، با تأکید بر اثر شرط داوری بر منع دادگاه از رسیدگی ماهوی، مسائل فوق را مورد توجه قرار نداده است. در این پژوهش ضمن نقد و بررسی رأی اصراری صادره و تحلیل ابعاد مختلف ایراد خوانده به شرط داوری و تکلیف دادگاه در این زمینه و بحث از ماهیت حق ناشی از توافق بر داوری، بر این نتیجه تأکید شده است که نقش اراده طرفین در استناد یا عدول از شرط داوری باید مورد توجه دادگاه­ها قرار گیرد؛ چیزی که در رأی هیأت عمومی‌ دیوان چندان به‌روشنی بررسی نشده است.
کلیدواژه‌ها

موضوعات


.منابع
5-1. فارسی
الف) کتاب
1. شمس، عبدالله (1394). آیین دادرسی مدنی (دوره پیشرفته)، تهران: دراک، ج3
2. کریمی، عباس کریمی‌؛ پرتو، حمیدرضا (1393). حقوق داوری داخلی، تهران: دادگستر
3. لنگرودی، محمدجعفر (1376). دانشنامه حقوقی، تهران، امیرکبیر، ج3
4. محسنی، حسن (1395). آیین دادرسی مدنی فرانسه، تهران، سهامی‌انتشار
5. همتی، احمد (1402). نظارت دادگاه در داوری ملی، تهران، سهامی‌انتشار
6. یوسف زاده، مرتضی (1393). آیین داوری، تهران، سهامی‌انتشار
ب) مقاله
7. شمس، عبدالله؛ کردزنگنه، مصطفی (1397). «ایراد عدم استماع در حقوق فرانسه و ایران»، تحقیقات حقوقی (21)82،
8. محسنی، حسن؛ غمامی، مجید؛‌ ملک تبار فیروزجائی، هادی (1399). «شناخت سه‌گانة آیینیک (عدم پذیرش، ایرادات آیین دادرسی و دفاع ماهوی)»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، (4)50
9. محسنی،حسن؛ کیا، حسن (1401). «ایراد ننمودن به وجود موافقت نامه داوری در دادگاه»، فصلنامه رأی (مطالعات آرای قضایی)، 11 (38)،
ج) دادنامه‌ها
10. دادنامه شماره ۱۴۰۲۰۶۳۹۰۰۰۰۸۰۱۸۲۴ مورخ ۵/۱۰/۱۴۰۲
11. دادنامه شماره 9209970221700841 مورخ 16/6/1392
12. دادنامه شماره ۹۳۰۹۹۷۰۹۰۶۱۰۰۵۱۹ مورخ ۱۹/۷/۱۳۹۳
13. دادنامه شماره 9309972130600195 مورخ 29/2/1393
14. دادنامه شماره 9409970221601586، مورخ 25/12/1394
15. دادنامه شماره 9409982164100085، مورخ 4/7/1394
16. دادنامه شماره 9509970223500299 مورخ 10/3/1395
17. دادنامه شماره 9509970269500351، مورخ 29/3/1395
18. دادنامه شماره 9509970906100252 مورخ 31/5/1395
19. دادنامه شماره 9509970907400015 مورخ 19/2/1395
5-2. بیگانه
A)Books
20. Andrews, Neil (2016). Arbitration and Contract Law; Common Law Perspectives, Switzerland: Springer International Publishin
21. Balthasar, Stephan (2021). International Commercial Arbitration: International Conventions, Country Reports and Comparative Analysis, Bloomsbury
22. Born, Gary (2021). International commercial arbitration, The Netherlands, Kluwer Law International BV
23. David, René (1982). Arbitration in international trade, The Netherland: Kluwer Law
24. Gaillard, Emmanuel; Savage, John (1999). On international arbitration, The Hague Kluwer Law International
25. Harris, Bruce, Planterose, Rowan, Tecks, Jonathan (2007). The Arbitration Act 1996; A Commentary, Oxford, Blackwell Publishing Ltd
26. Oldenstam, Robin, Kristoffer, Löf, Foerster, Alexander, Razani, Azadeh, Ringquist, Fredrik, Skogman, Aron (2019). Concise Guide to Arbitration in Sweden, Stockholm: Mannheimer Swartling Advokatbyrå,
27. Racine, Jean-Baptiste (2016). Droit de l'arbitrage, PUF, coll. Thémis-droit privé
28. Rubino-Sammartano, Mauro (2001). International Arbitration Law and Practice, The Netherlands: Kluwer Law International
29. Tissier A., Darras A., Louiche-Desfontaines H., (1901). Code de procédure civile annoté, Paris, Larose
B) Articles
30. Bales, Richard A. & Goff, Melanie A., “An Analysis of an Order to Compel Arbitration: To Dismiss or Stay?”. Pennsylvania State Law Review, 115 (3)
31. Gaillard, Emmanuel (2005). “La reconnaissance, en droit Suisse, de la seconde moitié du principe d’effet négatif de la compétence-compétence”, Global Reflections on International Law, Commerce and Dispute Resolution, ICC Publication 693
32. Gillies, Peter and Gillies, Andrew Dahdal (2007). “Waiver of a Right to Arbitrate by Resort to Litigation, in the Context of International Commercial Arbitration”, The International Journal of Arbitration, Mediation and Dispute Management, 73 (4), pp. 221-230.
33. Girsberger, Daniel, Hausmaninger, Christian (1992). “Assignment of Rights and Agreement to Arbitrate”, Arbitration International, 8 (2), pp. 121-166
34. Loquin, Eric (1986). “Le conflit entre la compétence arbitrale et la compétence judiciaire”, Juris classeur. Procédure civile fasc. 1034
35. Poudret, Jean-François (2007). “Exception d’arbitrage et litispendance en droit suisse Comment départager le juge et l’arbitre?”, ASA Bulletin, 25 (2), pp. 230 – 245
36. Sanocki,Kristen (2013). “Waiving Goodbye to Arbitration: Factoring Prejudice When a Party Delays Assertion of Its Contractual Right to Arbitrate: Elliot v. KB Home N.C.”, Journal of Dispute Resolution, 2013 (2), pp. 446-465
C) Dissertation
37. Akuesson, Ernest T. (2016). Les exceptions de procédure dans le procès civil, Thèse en cotutelle pour l’obtention du grade de docteur Droit privé, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne
D) Cases
38. Cabinetree of Wis., Inc. v. Kraftmaid Cabinetry, Inc., 50 F.3d 388, 391 (7th Cir. 1995)
39. La Donna Pty Ltd v Wolford AG [2005] VSC 359
40. Herschel Engineering Ltd v Breen Property Ltd [2000] All ER (D)559
41. Eagle Star Ins . Co . Ltd v . Yuval Ins . Co . Ltd [1978]
42. Dubai Islamic Bank PJSC v. PSI Energy Holding Co BSC[2011]EWHC 1019(Comm)
43. Cour de Cassation, Chambre civile 2, du 18 décembre 1996, 94-20.088
44. Cass. 1re civ., 13 mai 2020, no 18-25966
45. Lloyd v. Hovensa, LLC, 369 F.3d 263 (3d Cir. 2004)
46. Alford v. Dean Witter Reynolds, Inc., 975 F.2d 1161 (5th Cir. 1992)
47. Judgment of 2 October 1931 , DFT 57 I 295 (Swiss Fed. Trib.)
48. Judgment of 22 May 1985 , DFT 111 II 62, 65 (Swiss Fed. Trib.)
49. Cour d'appel de Paris, Pôle 1 chambre 1, 7 avril 2015, n° 15/00512