بررسی دعاوی سال‌های ازدست‌رفته در حقوق انگلیس و امکان‌سنجی آن در حقوق ایران
نویسندگان
دانش‌آموخته دکتری، گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
چکیده
دعوای «سال‌های از دست رفته» یکی از دعاوی ناشی از صدمات بدنی است که در اثر بی‌احتیاطی عامل زیان مطرح می‌گردد. برای طرح این دعوا، علاوه بر شرایط عمومی دعوای مسئولیت مدنی ناشی از بی‌احتیاطی، لازم است امید به زندگی زیان‌دیده بر اثر صدمه بدنی کاهش یافته باشد. این دعاوی معمولاً در خصوص صدمات بدنی شدید مطرح می‌شوند و زیان‌دیده در پی جبران درآمدی است که در سال‌های از دست رفته زندگی خود می‌توانست کسب کند. دادگاه‌های انگلیس برای تعیین غرامت از دست رفتن درآمد، عواملی مانند سن زیان‌دیده، عمر کاری مورد انتظار، سن بازنشستگی، وضعیت سلامتی و امید به زندگی پیش از صدمه بدنی را در نظر گرفته و پس از کسر هزینه‌های شخصی زندگی زیان‌دیده در سال‌های از دست رفته، حکم مقتضی را صادر می‌نمایند. این پژوهش در پی بررسی امکان طرح چنین دعاوی در حقوق ایران است. اگرچه طرح این دعاوی در دادگاه‌های ایران رایج نیست، اما یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که با استناد به قواعد عمومی جبران خسارت و مسئولیت مدنی، شرایط جبران این نوع خسارت تحت عنوان «منافع ممکن‌الحصول» قابل طرح است. هرچند، تبصره ۲ ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری ممکن است در مواردی که دیه پرداخت می‌شود، موانعی برای جبران این نوع خسارت ایجاد کند. بنابراین، به دلیل خلاء قانون‌گذاری صریح در زمینه دعاوی سال‌های از دست رفته، تدوین مقررات خاص درباره منافع ممکن‌الحصول سال‌های از دست رفته برای نیل به اصل جبران کامل خسارت‌های بدنی ضروری به نظر می‌رسد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
منابع
منابع فارسی
الف) کتب
1- امامی، سید حسن (1370). حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی امامیه، چاپ هشتم، جلد اول.
2- بایایی، ایرج (1395). حقوق مسئولیت مدنی و الزامات خارج از قرارداد، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
3- باریکلو، علی رضا (1396). مسئولیت مدنی، چاپ هفتم، تهران، نشر میزان.
4- بهرامی احمدی، حمید (1394). حقوق مدنی 4 (مسئولیت مدنی)، چاپ سوم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
5- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1395). ترمینولوژی حقوق، چاپ بیست و نهم، تهران، انتشارات گنج دانش.
6- داراب پور، مهراب (1396). حقوق مدنی 4(مسئولیت خارج از قرارداد)، چاپ سوم، تهران، انتشارات مجد.
7- ره پیک، حسن (1395). حقوق مسئولیت مدنی و جبران ها، چاپ سوم، تهران، انتشارات خرسندی.
8- شمس،عبدالله (1394). آیین دادرسی مدنی (دوره پیشرفته)، چاپ سی و سوم، تهران، انتشارات دراک، جلد اول.
9- صفایی، سیدحسین، رحیمی، حبیب اله (1394). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، چاپ هشتم، تهران، انتشارت سمت.
10- عباسلو، بختیار(1394). مسئولیت مدنی با نگرش تطبیقی، چاپ دوم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
11- قاسم زاده، سید مرتضی (1390). الزام ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد، چاپ نهم، تهران، نشر میزان.
12- کاتوزیان، ناصر(1393). الزام های خارج از قرارداد: ضمان قهری، چاپ سیزدهم، تهران، انتشارت دانشگاه تهران، جلد اول.
13- محقق داماد، سید مصطفی (1389). قواعد فقه (بخش مدنی)، مرکز نشر علوم اسلامی، جلد اول.
14- مهمان نوازان، روح اله (1390). خسارات قابل جبران در حقوق ایران، چاپ دوم، تهران، مجد.
15- میرشکاری،عباس (1397). رساله عملی در مسئولیت مدنی، چاپ دوم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
ب) مقالات
1- بادینی، حسن (1390). «بررسی تطبیقی قابلیت جبران ضرر اقتصادی در مسئولیت مدنی»، فصلنامه حقوق، مجله ی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 1، صص 59-78.
2- کریمی، عباس، بادینی، حسن و جواهرکلام، محمدهادی (1401). «نگرشی انتقادی و تحلیلی بر تبصره 2 ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 (جمع دیه و خسارت)». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، شماره 2، صص 367-387.
3- کاظمی،محمود (1395). «شیوه های جبران زیان های جسمانی در حقوق اسلام و نظام های حقوقی جدید»، در جمعی از نویسندگان به کوشش امیرحسین رنجبریان، حقوق، جانمایه بقای اجتماع (گفتارهای حقوقی در نکوداشت استاد دکتر سید عزت الله عراقی)، تهران، سمت، چاپ سوم، صص 636-676.
منابع انگلیسی
A) Books
1- Burrows, Andrew (2016). Principles of the English Law of Obligations, 1st edition, United Kingdom, Oxford University Press.
2- Cane, Peter (2002). The Anatomy of Tort Law, United Kingdom, Hart Publishing.
3- Harpwood, V. H. (2005). Modern Tort Law, United Kingdom, Cavendish Publishing.
4- Horsey, Kirsty & Rackley, Erika (2017). Tort Law, 5th Edition, United Kingdom, Oxford University Press.
5- Markesinis, Basil, Coester, Michael, Alpa, Guido, Ullstein, Augustus (2005). Compensation for Personal Injury in English, German and Italian Law: A Comparative Outline, 1st Edition, London, Cambridge University press.
6- Smith, Kenneth, Keenan, Denis J. (2004). Smith & Keenan's English Law, 14th edition, United Kingdom, Pearson Education.
7- Ward, John O., Thornton, Robert J (2009). Personal Injury and Wrongful Death Damages Calculations: Transatlantic Dialogue, 1st Edition, United Kingdom, Emerald Group Publishing.
B) Articles
1- Braybrooke, E K (1963). "Some Recent Developments in the Law of Torts". UWALawRw 10, University of Western Australia Law Review, https://www.austlii.edu.au/cgi-bin/viewdoc/au/journals/UWALawRw/1963/10
2- Brennan, Niamh & Hennessy, John (2001). “Forensic Accounting and the Calculation of Personal Injury Damages”, Bar Review, pp 533-539.
3- Ganapathy, Vijay (2021). “Tort: a new landscape?. Personal injury LEGAL UPDATE”. New law journal, pp 13-14. ttps://www.newlawjournal.co.uk/docs/default-source/article_files/specialist_personal-injury_ganapathy.pdf?sfvrsn=60827dc4_1
4- Gough, I.P. (1983). “The "lost years": the claim for loss of earnings”. De Rebus, volume (1983), No. 190, 486–493. https://hdl.handle.net/10520/AJA02500329_5065
5- Prevett, J. H. (1982). “Assessment of Damages: The Current Situation in the UK (United Kingdom) Lost Years and Lost Chances, Papers on Damages and Compensation: 8th Conference Stratford-upon-Avon, England,
https://www.actuaries.org/iaa/IAA/Events/PastEvents/IACA/Stratford-upon-Avon_1982
6- Regan, David (2018). “Losing out on the lost years”, New law journal, pp 11-12. https://www.stjohnschambers.co.uk/wp-content/uploads/2018/08/Losing-out-on-the-lost-years.pdf
7- White, J. P. M. (1985). “Damages for the lost earnings of the lost years”, Irish Jurist, New series, Vol. 20, No. 2, pp. 295-333.
C) Cases
1- Pickett v British Rail Engineering Ltd [1980] AC 136
2- Oliver v. Ashman [1962] 2 Q.B. 210
3- Gammell v Wilson[1982] 2 AC 27
4- Croke v Wiseman [1982] 1 WLR 71
5- Iqbal v. Whipps Cross University NHS Trust [2007] EWCA Civ 1190
6- CCC v Sheffield Teaching Hospitals NHS Foundation Trust [2023]
7- Adsett v. West [1983] QB 826
8- Head (Executrix of the Estate of Michael Head Deceased) v. The Culver Heating Co Limited [2021] EWCA Civ 34
9- Phipps v Brooks Dry Cleaning Services Ltd [1996] PIQR at Q100, Q105
10- Shanks v Swan Hunter Group Plc [2007] EWHC 1807 (QB)
منابع فارسی
الف) کتب
1- امامی، سید حسن (1370). حقوق مدنی، تهران، کتابفروشی امامیه، چاپ هشتم، جلد اول.
2- بایایی، ایرج (1395). حقوق مسئولیت مدنی و الزامات خارج از قرارداد، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
3- باریکلو، علی رضا (1396). مسئولیت مدنی، چاپ هفتم، تهران، نشر میزان.
4- بهرامی احمدی، حمید (1394). حقوق مدنی 4 (مسئولیت مدنی)، چاپ سوم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
5- جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1395). ترمینولوژی حقوق، چاپ بیست و نهم، تهران، انتشارات گنج دانش.
6- داراب پور، مهراب (1396). حقوق مدنی 4(مسئولیت خارج از قرارداد)، چاپ سوم، تهران، انتشارات مجد.
7- ره پیک، حسن (1395). حقوق مسئولیت مدنی و جبران ها، چاپ سوم، تهران، انتشارات خرسندی.
8- شمس،عبدالله (1394). آیین دادرسی مدنی (دوره پیشرفته)، چاپ سی و سوم، تهران، انتشارات دراک، جلد اول.
9- صفایی، سیدحسین، رحیمی، حبیب اله (1394). مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، چاپ هشتم، تهران، انتشارت سمت.
10- عباسلو، بختیار(1394). مسئولیت مدنی با نگرش تطبیقی، چاپ دوم، تهران، بنیاد حقوقی میزان.
11- قاسم زاده، سید مرتضی (1390). الزام ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد، چاپ نهم، تهران، نشر میزان.
12- کاتوزیان، ناصر(1393). الزام های خارج از قرارداد: ضمان قهری، چاپ سیزدهم، تهران، انتشارت دانشگاه تهران، جلد اول.
13- محقق داماد، سید مصطفی (1389). قواعد فقه (بخش مدنی)، مرکز نشر علوم اسلامی، جلد اول.
14- مهمان نوازان، روح اله (1390). خسارات قابل جبران در حقوق ایران، چاپ دوم، تهران، مجد.
15- میرشکاری،عباس (1397). رساله عملی در مسئولیت مدنی، چاپ دوم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
ب) مقالات
1- بادینی، حسن (1390). «بررسی تطبیقی قابلیت جبران ضرر اقتصادی در مسئولیت مدنی»، فصلنامه حقوق، مجله ی دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 1، صص 59-78.
2- کریمی، عباس، بادینی، حسن و جواهرکلام، محمدهادی (1401). «نگرشی انتقادی و تحلیلی بر تبصره 2 ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 (جمع دیه و خسارت)». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، شماره 2، صص 367-387.
3- کاظمی،محمود (1395). «شیوه های جبران زیان های جسمانی در حقوق اسلام و نظام های حقوقی جدید»، در جمعی از نویسندگان به کوشش امیرحسین رنجبریان، حقوق، جانمایه بقای اجتماع (گفتارهای حقوقی در نکوداشت استاد دکتر سید عزت الله عراقی)، تهران، سمت، چاپ سوم، صص 636-676.
منابع انگلیسی
A) Books
1- Burrows, Andrew (2016). Principles of the English Law of Obligations, 1st edition, United Kingdom, Oxford University Press.
2- Cane, Peter (2002). The Anatomy of Tort Law, United Kingdom, Hart Publishing.
3- Harpwood, V. H. (2005). Modern Tort Law, United Kingdom, Cavendish Publishing.
4- Horsey, Kirsty & Rackley, Erika (2017). Tort Law, 5th Edition, United Kingdom, Oxford University Press.
5- Markesinis, Basil, Coester, Michael, Alpa, Guido, Ullstein, Augustus (2005). Compensation for Personal Injury in English, German and Italian Law: A Comparative Outline, 1st Edition, London, Cambridge University press.
6- Smith, Kenneth, Keenan, Denis J. (2004). Smith & Keenan's English Law, 14th edition, United Kingdom, Pearson Education.
7- Ward, John O., Thornton, Robert J (2009). Personal Injury and Wrongful Death Damages Calculations: Transatlantic Dialogue, 1st Edition, United Kingdom, Emerald Group Publishing.
B) Articles
1- Braybrooke, E K (1963). "Some Recent Developments in the Law of Torts". UWALawRw 10, University of Western Australia Law Review, https://www.austlii.edu.au/cgi-bin/viewdoc/au/journals/UWALawRw/1963/10
2- Brennan, Niamh & Hennessy, John (2001). “Forensic Accounting and the Calculation of Personal Injury Damages”, Bar Review, pp 533-539.
3- Ganapathy, Vijay (2021). “Tort: a new landscape?. Personal injury LEGAL UPDATE”. New law journal, pp 13-14. ttps://www.newlawjournal.co.uk/docs/default-source/article_files/specialist_personal-injury_ganapathy.pdf?sfvrsn=60827dc4_1
4- Gough, I.P. (1983). “The "lost years": the claim for loss of earnings”. De Rebus, volume (1983), No. 190, 486–493. https://hdl.handle.net/10520/AJA02500329_5065
5- Prevett, J. H. (1982). “Assessment of Damages: The Current Situation in the UK (United Kingdom) Lost Years and Lost Chances, Papers on Damages and Compensation: 8th Conference Stratford-upon-Avon, England,
https://www.actuaries.org/iaa/IAA/Events/PastEvents/IACA/Stratford-upon-Avon_1982
6- Regan, David (2018). “Losing out on the lost years”, New law journal, pp 11-12. https://www.stjohnschambers.co.uk/wp-content/uploads/2018/08/Losing-out-on-the-lost-years.pdf
7- White, J. P. M. (1985). “Damages for the lost earnings of the lost years”, Irish Jurist, New series, Vol. 20, No. 2, pp. 295-333.
C) Cases
1- Pickett v British Rail Engineering Ltd [1980] AC 136
2- Oliver v. Ashman [1962] 2 Q.B. 210
3- Gammell v Wilson[1982] 2 AC 27
4- Croke v Wiseman [1982] 1 WLR 71
5- Iqbal v. Whipps Cross University NHS Trust [2007] EWCA Civ 1190
6- CCC v Sheffield Teaching Hospitals NHS Foundation Trust [2023]
7- Adsett v. West [1983] QB 826
8- Head (Executrix of the Estate of Michael Head Deceased) v. The Culver Heating Co Limited [2021] EWCA Civ 34
9- Phipps v Brooks Dry Cleaning Services Ltd [1996] PIQR at Q100, Q105
10- Shanks v Swan Hunter Group Plc [2007] EWHC 1807 (QB)
